Oktober 2022
5 oktober: Tanken in de lucht
Een vliegend tankstation. Zo zou je het Multi Role Tanker Transport-vliegtuig (MRTT) kunnen noemen. Op de vliegbases Eindhoven en Keulen worden er negen gestationeerd. Ze bedienen niet alleen de Nederlandse luchtmacht, maar ook die van België, Luxemburg, Duitsland, Noorwegen en Tsjechië. De zes NAVO-landen werken nauw samen op defensiegebied en hebben een gezamenlijke eenheid gevormd voor het gebruik van de vliegtuigen. Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander bracht op 5 oktober een werkbezoek aan vliegbasis Eindhoven om te zien en te horen hoe dit in de praktijk verloopt.
Bijzonder aan een MRTT-vliegtuig is dat het ook dienst kan doen als vliegend noodhospitaal. Het toestel is in korte tijd om te bouwen tot een ziekenboeg met zes intensive care-units en zestien stretchers voor het vervoer van gewonden uit een oorlogs- of missiegebied. De Koning sprak met internationaal personeel over hun ervaringen met de samenwerking. Commandant Jurgen van der Biezen vertelde over de rol van zijn eenheid bij de verdediging van het NAVO-luchtruim: “Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne, in februari 2022, hebben we daar langs de grens in de lucht meer dan achthonderd jachttoestellen bijgetankt. Dit is een uniek project. We dragen als zes landen samen de lasten van de toestellen, waardoor ook kleinere landen over tankcapaciteit kunnen beschikken.”
Vervolgens ging de Koning met de bemanning aan boord van een MRTT-vliegtuig voor een tankoefening ten noorden van de Waddeneilanden.
6 oktober: Kòrsou
In de koloniale tijd speelde muziek een belangrijke rol op de plantages op Curaçao. Vooral de tambú, de trom, was een belangrijk instrument. Het gaf de mensen die er gedwongen werkten moed en stelde hen bovendien in staat met elkaar te communiceren. De plantage-eigenaren zagen het met lede ogen aan: zij wantrouwden deze muzikale expressie. Keer op keer werd de tambú formeel verboden, maar nooit slaagden de machthebbers erin haar geluid te smoren. Het is maar één van de vele bijzondere verhalen die tot leven kwamen in de tentoonstelling Kòrsou – Stemmen van toen, mensen van nu in het Nationaal Archief in Den Haag. Hare Majesteit Koningin Máxima bracht op 6 oktober een werkbezoek aan de tentoonstelling en sprak met makers, medewerkers en bezoekers over hun ervaringen.
“Mensen met macht lieten hun sporen na in de archieven”, vertelde samensteller Dyonna Benett. “Mensen zonder macht moesten het hebben van mondelinge overlevering. Daarom besteden we ook aandacht aan anekdotes, herinneringen, rituelen en liederen die zijn verzameld.” Rondleider Zion Piggott vertelde de Koningin dat hij ook lessen gaf op school aan de hand van materiaal uit de tentoonstelling: “Ons onderwijs in Nederland is heel eurocentrisch ingericht. Maar hiermee voegen wij een belangrijk perspectief toe.” Alfrida Martis, initiatiefneemster van de Caribbean Ancestry Club, vertelde dat zij de tentoonstelling had bezocht met jongeren van de Caribische eilanden: “Zij hadden het gevoel: eindelijk wordt mijn verhaal ook verteld.”
6 oktober: Meedoen zonder hindernissen
Je bent jong en wilt net als je leeftijdsgenoten volop meedoen in de maatschappij. Of het nu gaat om studie, werk en wonen of om vrije tijd, uitgaan, relaties en gezelligheid. Voor jongeren met een aandoening of beperking is dit een stuk uitdagender dan voor anderen. Zij stuiten vaak op hindernissen die het lastig maken om volledig mee te doen. Dat kunnen fysieke en organisatorische hindernissen zijn. Denk aan onderwijsinstellingen en uitgaansplekken die niet goed toegankelijk zijn. Maar het kan ook gaan om mentale hindernissen, zoals onzekerheid, gebrek aan inlevingsvermogen bij anderen en taboes. Stichting JongPIT staat jongeren die hiermee worstelen bij. De stichting biedt een ontmoetingsplek voor jongeren tussen de 15 en 30 jaar en probeert invloed uit te oefenen op beleid zodat jongeren met een chronische aandoening zelf regie op hun leven krijgen. Op 12 mei 2022 won JongPIT een Appeltje van Oranje. Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander nodigde vervolgens een groep jongeren van JongPIT uit om door te praten op Paleis Noordeinde. Hij sprak op 6 oktober met Lisa, Benjamin, Sean, Kim, Lauren, Maurits, Yira, Eline, Leonie, Bente en Lotte over hun ervaringen. Op de LinkedIn-pagina van JongPIT plaatsten de deelnemers het volgende bericht: “Gisteren mochten wij op bezoek bij Koning Willem-Alexander om te praten over het belang van een inclusieve samenleving waarin wij, jongeren met een fysieke of psychische aandoening of beperking, naar wens en vermogen mee kunnen doen. Een ervaring om nooit te vergeten.”
11-13 oktober: De zuidelijkste nordic
Zweden en Nederland delen een bijzondere geschiedenis. Aan het begin van de zeventiende eeuw waren het beide jonge, ambitieuze naties die hun plek opeisten tussen de gevestigde machten in Europa. Daarbij hielpen de Zweden en de Nederlanders elkaar vooruit, zowel militair als economisch en wetenschappelijk. In de loop van de zeventiende eeuw werden de landen steeds meer rivalen van elkaar en trad er verwijdering op. Maar in de twintigste eeuw groeiden ze juist weer sterker naar elkaar toe. In onze tijd werken Zweden en Nederland intensief samen en trekken ze samen op bij de verdediging van mensenrechten en de internationale rechtsorde.
Op uitnodiging van Zijne Majesteit Koning Carl XVI Gustaf, brachten Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander en Hare Majesteit Koningin Máxima van 11 tot en met 13 oktober een staatsbezoek aan Zweden. Het Koninklijk Paar werd begeleid door minister Wopke Hoekstra van Buitenlandse Zaken. Ook minister Kajsa Ollongren van Defensie, minister Robbert Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat namen deel aan het staatsbezoek.
In zijn tafelrede bij het staatsbanket keek de Koning terug op de tijd dat beide landen ‘the new kids on the block’ waren op het Europese toneel: “We hebben elkaar op gang geholpen en elkaar groot helpen maken.” Hij refereerde ook aan de nauwe verwantschap in onze tijd: “Je zou bijna kunnen zeggen: Nederland is de zuidelijkste Nordic.”
De eerste dag werd onder meer een bezoek gebracht aan het Vasamuseum. Hier is het complete oorlogsschip Vasa te zien, 62 meter lang en 50 meter hoog. Het schip zonk in 1628 kort na de tewaterlating in de haven van Stockholm. Onduidelijk was aan wie dat was te wijten: aan de Nederlandse scheepsbouwer of aan het eisenpakket van de Zweedse Koning Gustaf II Adolf, waardoor het schip topzwaar was geworden. In het museum tekenden de beide ministers van Defensie een verklaring over nauwere samenwerking. Zweden heeft een verzoek om toetreding tot de NAVO ingediend, iets wat Nederland van harte ondersteunt. Voor een land dat eeuwenlang neutraal was, is toetreding tot de NAVO een grote stap.
De tweede dag van het bezoek stond in het teken van samenwerking op het gebied van duurzame energie en gezondheidszorg. Op de derde dag gingen de Koning en Koningin naar Gotenburg, in het westen van Zweden. Deze stad is in het begin van de zeventiende eeuw gesticht. Bij de drooglegging van het moerasgebied en het ontwerp en de bouw van de stad speelden Nederlandse architecten en vaklieden een bepalende rol. In het stratenplan met zijn ‘Hollandse’ grachten is dit nog steeds te zien. “Deze stad is het levende bewijs dat er iets prachtigs kan ontstaan als twee landen hun beste krachten bundelen”, zei de Koning.
13 oktober: De eeuw van Juliana
Pacifist, feminist, spirituele vrouw, burgerlijk vorstin, wederopbouwkoningin, maatschappelijk werkster, punkicoon. Koningin Juliana (1909-2004) kreeg heel uiteenlopende etiketten opgeplakt. Zelf wilde ze vooral bij de tijd blijven en was ze wars van alles wat naar ouderwetsheid riekt. Op 13 oktober opende Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix in De Nieuwe Kerk in Amsterdam een grote tentoonstelling gewijd aan het leven van haar moeder: De Eeuw van Juliana, een koningin en haar idealen. De tentoonstelling gaf aan de hand van honderden objecten, foto’s en filmfragmenten een beeld van haar jeugd en haar Koningschap in een roerige tijd. Veel objecten zijn in bruikleen gegeven door de Koninklijke Verzamelingen, waaronder de blauwe inhuldigingsjapon.
Anna Roosevelt, kleindochter van de Amerikaanse president Franklin Roosevelt en first lady Eleanor Roosevelt, hield een persoonlijke toespraak en vertelde over de warme band die er, ondanks de grote verschillen in karakter, tussen haar grootmoeder en Juliana bestond. De twee vrouwen leerden elkaar goed kennen tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen Prinses Juliana regelmatig bij de Roosevelts te gast was.
Bij de opening klonken de legendarische woorden van Koningin Juliana uit haar inhuldigingstoespraak in 1948 opnieuw door De Nieuwe Kerk: “Sedert eergisteren ben ik geroepen tot een taak, die zó zwaar is, dat niemand die zich daarin ook maar een ogenblik heeft ingedacht, haar zou begeren, maar ook zó mooi, dat ik alleen maar zeggen kan: wie ben ik, dat ik dit doen mag?”
17-19 oktober: Op veldbezoek in Tanzania
Ontwikkeling is een zaak van lange adem. Als speciale pleitbezorger van de VN secretaris-generaal voor inclusieve financiering voor ontwikkeling weet Hare Majesteit Koningin Máxima dat het belangrijk is om aandacht te blijven geven aan landen die zich hiervoor inzetten. Een van de landen die vorderingen maken, is Tanzania, in Afrika. In tien jaar tijd is het percentage Tanzaniaanse volwassenen dat een bankrekening heeft, gestegen van 17 naar 52. De Koningin zag de vooruitgang met eigen ogen, want zij bezocht het land in 2010 en 2013 en opnieuw in 2022, van 17 tot en met 19 oktober. Haar bezoek was bedoeld als aansporing om met volle kracht door te gaan op de ingeslagen weg. Digitale oplossingen zijn daarbij volgens de Koningin zeer kansrijk. Zij bracht onder meer een veldbezoek aan het Charlotte Health Centre bij Sanya Juu, waar PharmAccess het initiatief heeft genomen tot het project MomCare. Bijzonder daarin is dat zwangere vrouwen de zekerheid krijgen van kwalitatief goede zorg tegen vaststaande kosten. Ze ontvangen een digitale verzekeringskaart waarmee ze in verschillende stadia van hun zwangerschap bij geselecteerde ziekenhuizen terecht kunnen voor zorg en begeleiding. De moeders vertelden aan de Koningin wat een geruststelling het was geweest om tijdens hun zwangerschap goed begeleid en gecontroleerd te worden, zonder bang te hoeven zijn voor onverwachte kosten. De data die tijdens dit proces verzameld worden, dragen bovendien bij aan betere zwangerschapszorg.
30 oktober: Muzikale springplank
Het begon allemaal in de gymzaal van het Haagse Edith Stein College. Daar startte een enthousiaste muziekdocent in 1967 een nieuw initiatief om jongeren die graag muziek maken een muzikale springplank te geven. Samen met een paar collega’s zette Ruud van der Meer een concours op dat in de jaren daarna uitgroeide tot een belangrijk platform voor muziekeducatie en talentontwikkeling. In 1989 verbond Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Christina haar naam eraan. Het Prinses Christina Concours werd een begrip in Nederland en kreeg ook internationale uitstraling. Talenten als pianist Wibi Soerjadi en harpist Lavinia Meijer vonden er op jonge leeftijd een podium. Prinses Christina bleef zich altijd sterk met ‘haar’ concours verbonden voelen. Zij overleed in 2019, maar de band met de Koninklijke Familie bleef bestaan. Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet is lid van het Comité van Aanbeveling.
Op 30 oktober bezocht Prinses Margriet, samen met haar beide zussen Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix en Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Irene, het jubileumconcert ter gelegenheid van het 55-jarig bestaan van het concours. Ook Bernardo Guillermo, de oudste zoon van Prinses Christina, was aanwezig. Het concert vond plaats in Amare in Den Haag. Het muzikale programma werd verzorgd door eerdere prijswinnaars samen met Jeugdorkest Nederland, onder leiding van dirigent Jurjen Hempel.
Een koffer vol
Zijne Majesteit de Koning ontvangt doorgaans elke werkdag een koffer met stukken. In de koffer zitten wetten, algemene maatregelen van bestuur, Koninklijke besluiten, verdragen en notities over ontvangsten, bezoeken en beëdigingen. In de Grondwet is bepaald dat de Koning alle wetten, algemene maatregelen van bestuur en andere Koninklijke Besluiten ondertekent, waardoor deze worden bekrachtigd. De verantwoordelijke minister of staatssecretaris ondertekent daarna. Dit wordt het contraseign genoemd. Hiermee komt de ministeriële verantwoordelijkheid tot uitdrukking.
In 2022 tekende de Koning circa 200 wetten en algemene maatregelen van bestuur en meer dan 2.300 Koninklijke besluiten. Zo ondertekende de Koning op 28 december 2022 de Wet tot wijziging van de Participatiewet in verband met het eenmalig categoriaal verstrekken van een energietoeslag aan huishoudens met een laag inkomen in 2023. Deze wet beoogt gemeenten de bevoegdheid te geven om een eenmalige energietoeslag toe te kennen aan huishoudens met een inkomen op of net boven het sociaal minimum.
De Koning heeft geen plaatsvervanger en tekent alle wetten en besluiten zelf. Bij verblijf in het buitenland tekent de Koning daarom in spoedeisende gevallen de wetten en besluiten op zijn tablet. Dit gebeurde in 2022 bij zestien stukken.
31 oktober-2 november: De olijfboom is weer uitgelopen
Twee keer moest het worden uitgesteld (door de coronapandemie en de Russische inval in Oekraïne) maar van 31 oktober tot en met 2 november kon dan toch eindelijk het voorgenomen staatsbezoek aan Griekenland plaatsvinden. Op uitnodiging van president Katerina Sakellaropoulou bezochten Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander en Hare Majesteit Koningin Máxima Athene en Thessaloniki.
Griekenland herdacht in 2021 dat tweehonderd jaar eerder de opstand tegen het Ottomaanse Rijk begon die leidde tot onafhankelijkheid. De geschiedenis van het onafhankelijke Griekenland is zeer turbulent. In de 21ste eeuw ging het land opnieuw door een heftige periode als gevolg van de kredietcrisis van 2008. Deze crisis eiste een zware tol van burgers en bedrijven. Het land voerde noodgedwongen ingrijpende en pijnlijke hervormingen door. De pandemie maakte het herstelproces er niet eenvoudiger op. Toch wist Griekenland belangrijke vooruitgang te boeken en weer vaste grond onder de voeten te krijgen. De Koning prees het land in zijn tafelrede bij het staatsbanket: “Na de extreem moeilijke jaren van de kredietcrisis vond Griekenland de moed en de kracht om zichzelf te herscheppen. U voerde belangrijke vernieuwingen door in wetgeving en bestuur en in de economie. Ik besef heel goed hoeveel offers er zijn gevraagd van de mensen in dit land. Maar de resultaten geven nieuw vertrouwen in de toekomst. De olijfboom is weer uitgelopen! Het is belangrijk dat men ook buiten de grenzen van dit land oog heeft voor de bijzondere inspanningen van de Grieken.”
Op de tweede dag van het staatsbezoek woonden de president en het Koninklijk Paar een rondetafeldiscussie bij over de bestrijding van geweld tegen vrouwen. Ook gingen de Koning en Koningin langs bij Orange Grove. Dit initiatief ontstond in 2013 bij de Nederlandse ambassade in Athene. Doel was een steuntje in de rug te geven aan jonge Griekse bedrijven. In tien jaar is hieruit een bloeiende gemeenschap van bedrijven, kennisinstellingen en investeerders gegroeid. In het kinderziekenhuis Paidon bezocht het Koninklijk Paar de oncologische kliniek, die nauw samenwerkt met het Prinses Máxima Centrum. In de middag besteedden zij aandacht aan de vluchtelingenproblematiek, die in heel Europa speelt maar in Griekenland bijzonder pregnant is. “Uw grenzen zijn onze grenzen”, zie de Koning hierover. De Koning en Koningin bezochten opvanglocaties voor alleenstaande minderjarige vluchtelingen, die door Nederland worden ondersteund.
’s Avonds bood het Koninklijk Paar als cultureel geschenk aan de gastvrouw een voorstelling van het Nederlands Dans Theater aan.
De derde dag van het bezoek vond plaats in de op één na grootste stad van Griekenland, Thessaloniki. Een belangrijk thema daar was de toekomst van de landbouw. Griekse boeren stuiten op grote problemen als gevolg van de klimaatverandering, waardoor landbouwgrond verdroogt. Samen met Nederlandse partners kijken ze naar nieuwe methoden waarin het beschikbare water zo zuinig mogelijk wordt gebruikt met respect voor het hele ecosysteem.
