November 2022
8 november: Terschuur
Al drie generaties boert de familie Van Dijk in Terschuur, in de gemeente Barneveld. De zevenentwintigjarige Bart van Dijk is bezig de melkvee- en kalverhouderij van zijn ouders over te nemen en wil het bedrijf graag een mooie toekomst geven. Probleem: het bedrijf ligt in de Gelderse Vallei, waar de stikstofuitstoot veel te hoog is. Zoals Bart zijn er veel boeren die in onzekerheid leven nu de uitstoot van stikstof drastisch moet worden teruggebracht. Op 8 november ging Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander naar Terschuur om met jonge boeren uit Gelderland te praten over hun zorgen en over hun ideeën om in de toekomst duurzamer te kunnen boeren. Gedeputeerde Peter Drenth van de provincie Gelderland begeleidde hem.
“Ik wil het bedrijf toekomstbestendig maken, maar investeringen moeten natuurlijk wel wat opleveren”, zei Bart van Dijk aan de Koning. “Als alles steeds verandert, lukt dat niet.” Zijn collega-melkveehouder en leeftijdsgenoot Martina Meuleman-Spriensma vertelde hoe lastig het is om investeringsbeslissingen te nemen: “Je investeert in milieutechnieken die dan later niet blijken te werken. Hoe weet je dan nog wat het juiste is?” De Koning ontmoette ook een aantal vertegenwoordigers van landbouworganisaties. Bart Kemp, voorman van actiegroep Agractie, zei te hopen dat de Koning in Den Haag vaart zou brengen in het stikstofdossier: “U bent toch de eindbaas van het kabinet?” “Dan heeft u bij maatschappijleer niet goed opgelet”, zei de Koning.
9-11 november: Italiaanse Republiek
President Sergio Mattarella van de Italiaanse Republiek bracht van 9 tot en met 11 november een staatsbezoek aan ons land op uitnodiging van Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander. Het Koninklijk Paar was in 2017 op staatsbezoek in Italië. Het tegenbezoek van de president markeerde de warme band tussen onze beide landen. Italië en Nederland behoorden begin jaren vijftig tot de oprichters van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, waaruit later de Europese Unie zou groeien.
In zijn tafelrede bij het staatsbanket stond de Koning onder meer stil bij de Italiaanse strijd tegen de georganiseerde misdaad. Dit thema heeft voor de president een heel persoonlijke dimensie: zijn broer werd als gouverneur van Sicilië in 1980 het slachtoffer van maffiageweld. Nederland werkt samen met Italië aan het indammen van criminele ondermijning. “Ons land wil heel graag van u leren”, zei de Koning.
Op de laatste dag van het staatsbezoek ging de president naar Zuid-Limburg. Hij hield een toespraak bij het Gouvernement in Maastricht, de plek waar dertig jaar eerder het Verdrag van Maastricht werd gesloten. Het was een pleidooi voor verdergaande Europese samenwerking in een ‘bezeten wereld’. De president citeerde uit ‘In de schaduwen van morgen’ (1935) van de Nederlandse historicus Johan Huizinga: “De mens was nimmer zo bereid te werken en te wagen, elk ogenblik zijn moed en zijn gehele persoon te geven aan een algemeen heil. Hij heeft de hoop niet verloren.”
17 november: Ondernemen in het ondertussen
‘Ondernemen in het ondertussen’. Dat was het thema van het Jaarbericht Staat van het MKB 2022 van het Comité voor Ondernemerschap. Het Comité constateerde dat veel bedrijven in een instabiele overgangssituatie leven. Crises en transities vragen om investeringen en voor investeringen is een duidelijk perspectief nodig: waar gaan we heen en hoe komen we daar? Een routekaart helpt dan om richting te kiezen: naar een groen MKB, met een hoge productiviteitsgroei, aangejaagd door digitalisering en met toegang tot talent en financiering.
Hare Majesteit Koningin Máxima is lid van het Comité voor Ondernemerschap en was op 17 november bij familiebedrijf Secrid in Den Haag aanwezig bij de presentatie van het Jaarbericht. Minister van Economische Zaken en Klimaat Micky Adriaansens en voorzitter van MKB-Nederland Jacco Vonhof namen het in ontvangst, uit handen van voorzitter Jacques van den Broek.
Secrid produceert duurzame beschermhoezen voor passen en portefeuilles op zakformaat voor de lokale en internationale markt. De productie is CO2-neutraal en gebeurt handmatig in sociale werkbedrijven in Nederland. De hoofdvestiging in Den Haag is duurzaam ingericht met aandacht voor talentontwikkeling van de ruim honderd medewerkers. Daarmee illustreert het bedrijf het perspectief dat het Comité schetst.
“Ondernemers zorgen voor banen en voor innovatie, dus we moeten hen koesteren”, zei de Koningin. “Zeker in deze voor hen zo spannende tijd met inflatie en hoge kosten, verdienen ondernemers een hart onder de riem.”
22 november: Sociale Kruidenier
Het zit in het DNA van de protestantse kerken: aandacht voor mensen die sociaal of financieel in de problemen zitten. Dit diaconale werk heeft bij de mensen van de Protestantse Diaconie Amsterdam Noord een heel concrete vorm. Zij namen het initiatief tot de Sociale Kruidenier, een supermarkt en ontmoetingsplek voor Amsterdammers met een krappe beurs. Hare Majesteit Koningin Máxima ging er op 22 november op bezoek om van initiatiefnemers en klanten te horen welke rol de Sociale Kruidenier speelt in de wijk.
Deborah van Stuijvenberg legde uit welke toegevoegde waarde het initiatief heeft: “Hier kun je tegen dertig procent van de kostprijs producten halen als wasmiddel, tandpasta en zeep. Dat zijn zaken die je niet zo snel kunt krijgen bij de voedselbank.” Een belangrijk product in de schappen is ook maandverband. Dit is gratis bij de Sociale kruidenier.
Naast noodzakelijke producten bieden de vrijwilligers van de Sociale Kruidenier ook laagdrempelig financieel advies en een luisterend oor aan mensen met zorgen. Deborah van Stuijvenberg: “Het gaat ons niet alleen om het financiële deel, maar ook om het geestelijke en sociale deel. Ons werk raakt alle facetten van het leven.”
Een van de klanten vertelde: “Ik heb vroeger wel eens in de rij gestaan met een capuchon op, zodat niemand me kon zien. Maar uiteindelijk word je zo sterk dat je tegen jezelf zegt: waarom? Er staan nog meer mensen; ik ben niet de enige.”
23 november: Green blue jeans
Een werkbroek van sterke, blauwe stof met klinknagels die de zakken verstevigen: Jacob Davis en Levi Strauss kwamen op het idee en kregen er in 1873 patent op. Het was het begin van een revolutie in de mode: de spijkerbroek. Wie heeft er niet één in de kast liggen? De keerzijde is dat de productie van al die spijkerbroeken een grote belasting vormt voor het milieu. Het verminderen van die belasting is de missie van het Nederlandse bedrijf MUD Jeans. Het bedrijf won de Plaquette voor Duurzaam Ondernemerschap, één van de Koning Willem I Prijzen. Op 23 november bracht Hare Majesteit Koningin Máxima een werkbezoek aan het hoofdkantoor van MUD Jeans in Laren. CEO Bert van Son: “Spijkerbroeken zijn de meest vervuilende artikelen in de mode-industrie. Alles gaat mis; vanaf de katoenteelt tot het maken, snijden en wassen van de broeken. Vanuit die gedachte ben ik in 2012 MUD Jeans begonnen: hoe kunnen we dit proces verbeteren? Daarbij is circulariteit dé oplossing. Een makkelijke gedachte is om te denken dat de jonge generatie onze rommel wel opruimt, maar waarom zijn we daar zelf niet verantwoordelijk voor? Dat is een stuk eerlijker.”
Iedere MUD Jeans wordt voor circa een derde geproduceerd uit hergebruikte denim, aangevuld met biologisch katoen. Na gebruik worden de spijkerbroeken gerecycled. De Koningin bracht een oude jeans mee, die de shredder in ging op weg naar een tweede leven.
24 november: Overvecht op stroom
Veel bewoners van de Utrechtse wijk Overvecht worstelen met de sterk gestegen energieprijzen. Het valt voor hen vaak niet mee om de eindjes aan elkaar te knopen. Daar komt nog bij dat hun wijk een belangrijke verandering ondergaat. De gemeente voert een actief beleid om Overvecht aardgasvrij te maken. Overvecht-Noord is een van de eerste wijken die compleet van het gas af gaan. In oktober 2018 ging Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander langs bij bewoners om hun perspectief hierop te horen. Vier jaar later, op 24 november 2022, ging hij terug naar Overvecht, samen met minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening Hugo de Jonge en wethouder Energie Lot van Hooijdonk. In gesprekken met bewoners, woonconsulenten en vertegenwoordigers van installatiebedrijven en de woningcorporatie liet hij zich informeren over de voortgang van de transformatie.
Bewoner Ad Tourné deelde zijn zorgen met hem: ‘’We wonen in een arme wijk. Prima om een proeftuin te zijn, maar we moeten beschermd worden als er in de toekomst onverhoopt dingen gebeuren omdat we een experiment zijn.’’ Er waren in de wijk zeker ook positieve geluiden te horen. Koken op inductie is even wennen als je er onbekend mee bent, maar blijkt toch tot prima resultaten te leiden. En een door de corporatie geïsoleerde flat met zonnepanelen en warmtepompen is comfortabel en scheelt in de stookkosten.
25 november: Finse finesse
“Ik kom uit het land van vijf en een half miljoen inwoners en drie en een half miljoen sauna’s.” De nieuwe chef-dirigent van het Koninklijk Concertgebouworkest, de Fin Klaus Mäkelä, introduceerde zich met een grapje bij zijn kennismaking met de beschermvrouwe van het orkest, Hare Majesteit Koningin Máxima. De Koningin bezocht op 25 november een concert onder leiding van Mäkelä in het Amsterdamse Concertgebouw, samen met Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix.
Klaus Mäkelä (Helsinki, 1996) kreeg muziek met de paplepel ingegoten. Zijn grootvader, vader, moeder en zus verdienden allen hun sporen als musicus. Hij behoort tot een nieuwe generatie jonge dirigenten die internationaal furore maakt. In 2022 kondigde het Concertgebouworkest aan een tienjarige verbintenis met Mäkelä aan te gaan, beginnend met een artistiek partnerschap. In 2027 zal hij de achtste chef-dirigent van het in 1888 opgerichte orkest worden.
“Dit orkest is een beest; het kan zo ongeveer alles spelen”, aldus Klaus Mäkelä. “Je hoeft de klank van het Concertgebouworkest maar één keer te horen om hem voor altijd te bewonderen en ik ben vereerd om verantwoordelijkheid te mogen dragen voor het behoud en bij te dragen aan de toekomstige ontwikkeling ervan.”
Op 25 november brachten dirigent en orkest Sibelius’ Vierde Symfonie en Mozarts Requiem tot leven. Het laatste werk werd uitgevoerd samen met het Nederlands Kamerkoor.
29 november: Onverschilligheid: een beschaafde vorm van wreedheid
“Misschien kent u de anekdote over de Amerikaan die tijdens de Vietnamoorlog elke vrijdag een paar uur tegenover het Witte Huis stond met een protestbord tegen de oorlog. Op een dag stapte een journalist op hem af en vroeg met een spottend glimlachje: ‘Denkt u nu echt dat u de wereld zult veranderen door hier te staan?’ ‘De wereld veranderen?’ vroeg de man verbaasd. ‘Ik ben er helemaal niet op uit de wereld te veranderen. Ik wil alleen niet dat de wereld mij verandert.’”
De Israëlische schrijver David Grossman verwerkte deze anekdote in zijn dankwoord na de ontvangst van de Erasmusprijs uit handen van Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander, op 29 november in het Koninklijk Paleis Amsterdam. Grossman legde een relatie met zijn eigen leven: “Als iemand die al zijn hele leven in een rampgebied woont, weet ik hoe gemakkelijk je kunt zwichten voor de wereld, dat wil zeggen, voor cynisme, apathie en wanhoop.” Juist dat cynisme is iets waar hij zich hartstochtelijk tegen verzet. Onverschilligheid ziet hij als een ‘heel beschaafde vorm van wreedheid’. In zijn werk probeert Grossman mensen van binnenuit te begrijpen, over de grenzen van oorlog en pijn heen. Grossmans zoon Uri kwam in 2006 om het leven tijdens een militaire operatie in Libanon. Daarover schreef hij het boek ‘Uit de tijd vallen’. Het thema van de Erasmusprijs 2022 was ‘verbinders in een verdeelde wereld’. Grossman belichaamt dit thema op bijzondere wijze.
