Mei 2020
4 mei: Niet apart zetten
De Nationale Herdenking op 4 mei had in verband met de uitbraak van het coronavirus een andere vorm dan gebruikelijk, met slechts een klein aantal mensen op de Dam. De sobere en indringende herdenking werd door miljoenen mensen via de televisie gevolgd. Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander hield een toespraak. Daarin vertelde hij het verhaal van Jules Schelvis, die in juni 1943 met zijn vrouw en schoonfamilie per trein naar Sobibor werd weggevoerd.
“Sobibor begon in het Vondelpark. Met een bordje: ‘Voor Joden verboden’. Zeker: er waren veel mensen die zich verzetten. Mannen en vrouwen die in actie kwamen, die tegen de stroom in burgermoed toonden en hun eigen veiligheid op het spel zetten voor anderen. (…) Maar er is ook die andere realiteit. Medemensen, medeburgers in nood, voelden zich in de steek gelaten, onvoldoende gehoord, onvoldoende gesteund, al was het maar met woorden. Ook vanuit Londen, ook door mijn overgrootmoeder, toch standvastig en fel in haar verzet. Het is iets dat me niet loslaat.
Oorlog werkt generaties lang door. Nu, 75 jaar na onze bevrijding, zit de oorlog nog steeds in ons. Het minste wat we kunnen doen is: niet wegkijken. Niet goedpraten. Niet uitwissen. Niet apart zetten. Niet ‘normaal’ maken wat niet normaal is. En: onze vrije, democratische rechtsstaat koesteren en verdedigen. Want alleen die biedt bescherming tegen willekeur en waanzin.”
12 mei: Mondmaskers maken we samen
Het lijkt simpel, een mondkapje maken. Maar als een mondmasker moet voldoen aan alle professionele eisen die gelden in de gezondheidszorg, komt er toch behoorlijk wat bij kijken. In ons land bestond geen productielijn voor hoogwaardige mondmaskers toen de coronacrisis uitbrak. Dat werd al snel een probleem toen er schaarste ontstond. Op sommige plekken ging men zelfs uit nood met stofzuigerzakken aan de slag. Om het tekort te helpen oplossen, bundelde een aantal Nederlandse bedrijven hun krachten. AFPRO Filters in Alkmaar weet precies hoe je zelfs de kleinste deeltjes vervuilde lucht kunt filteren. Koninklijke DSM weet alles van specialistische materialen. En beddenfabrikant Koninklijke Auping weet hoe je stoffen en materialen in lagen kunt samenvoegen. In een aantal weken tijd stampten ze samen met ASML, TNO en kleine producenten van onder andere rubberen afdichtstripjes en elastieken bandjes een productieproces uit de grond dat normaal een jaar kost om te realiseren. Hare Majesteit Koningin Máxima bracht op 12 mei een werkbezoek aan AFPRO Filters om het resultaat te zien en met de samenwerkende partners te praten. Zij vertelden haar dat het consortium zo snel mogelijk een kwart van de behoefte in Nederland wilde gaan dekken. Vicepresident van AFPRO Filters Joost Verlaan: “We werken dag en nacht door om een buffer te creëren. Mijn broer is huisarts. Voor hem en zijn collega’s in de zorg doen we dit.”
13 mei: Weer wat reuring
Het werd stil op de sportvelden na de uitbraak van het coronavirus. Competities werden beëindigd, trainingen afgelast en kleedkamers en kantines gesloten. Voor honderdduizenden Nederlanders die in teamverband sporten was dat een hard gelag. Ruim een kwart van de Nederlanders van zes jaar en ouder is lid van een sportvereniging en hoewel niet iedereen even fanatiek is, is de sportclub voor velen
een belangrijk ankerpunt in de week.
Vanaf eind april werd het regime stap voor stap versoepeld en vanaf 11 mei mochten mensen van alle leeftijden onder bepaalde voorwaarden weer buiten sporten. Twee dagen later, op 13 mei, ging Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander naar sportgebied Genneper Parken in Eindhoven om van sporters, trainers, vrijwilligers en bestuurders te horen hoe dat in de praktijk beviel. Ook de impact van de coronacrisis op de sportverenigingen kwam uitgebreid aan bod. Voorzitter Pieter Janssen van hockeyclub Oranje-Rood: “We hebben gesproken over het opstarten van de clubs en over andere zaken die spelen in deze tijd: hoe hard word je getroffen, hoe houd je de clubbeleving overeind, hoe ga je dit
financieel bolwerken?”
Iedereen die de Koning sprak was blij om weer op het veld of op de baan te staan. Pieter Janssen: “Je ziet nu het verenigingsgevoel weer terugkomen op de club. Het is prachtig dat we hier weer wat reuring hebben.”
14 mei: Gewoon een knuffel
Voor veel mensen met een verstandelijke beperking en hun familie kwamen de coronamaatregelen hard aan. Om besmettingen te voorkomen, werden bezoekmogelijkheden op veel locaties beperkt en dat leidde in tal van families tot verdrietige situaties. Hare Majesteit Koningin Máxima ging op 14 mei op werkbezoek bij Stichting Middin in Den Haag om te horen hoe de coron atijd daar werd beleefd. Middin biedt zorg en ondersteuning aan 5.700 cliënten in woonzorglocaties, activiteitencentra en thuis. De Koningin was te gast bij Drentheplantsoen, een kleine woonvoorziening voor 41 mensen met een licht verstandelijke beperking. Zij bewonen appartementen in een aantal flatgebouwen. In één van de flats overnachten de begeleiders van de slaapdienst en is ook een trefpunt gevestigd. De Koningin ontmoette onder anderen Ineke van Santen, voorzitter van de cliëntenraad van Middin. Haar zoon heeft een licht verstandelijke beperking en krijgt ambulante begeleiding. Zij verwoordde het gevoel van veel ouders: “Het is fijn dat er aandacht is voor de positie van familieleden van cliënten met een verstandelijke beperking. Cliënten begrijpen vaak niet wat het coronavirus is en dat je afstand moet houden. Ze willen gewoon een knuffel geven zoals ze dat altijd doen.” Bestuursvoorzitter Sam Schoch vertelde dat elke locatie van Middin anders is: “Overal geldt maatwerk. Per locatie wordt bekeken in hoeverre bezoekregelingen ruimer kunnen worden.”
19 mei: Ook psychisch een klap
Coronapatiënten die flink ziek zijn geweest, hebben vaak langere tijd nodig om weer op krachten te komen. Vooral bij mensen die op de IC hebben gelegen kan het lang duren voordat ze weer de oude zijn. Hun spieren zijn verzwakt, ze zijn vaak ondervoed, hun geheugen kan haperen en ook psychisch hebben ze een flinke klap gehad. Om weer zo goed mogelijk te herstellen is revalidatie cruciaal. Revalidatiecentrum Adelante in Hoensbroek zette al in maart een afdeling op voor coronapatiënten die specialistische revalidatiezorg nodig hebben. Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander bracht op 19 mei een werkbezoek aan het centrum. Hij sprak met onder anderen Meta van der Woude. Zij behandelde als intensivist coronapatiënten, werd zelf door het virus geveld en belandde op de IC. ‘Hoe is dat als arts als je zelf weet wat er met je lichaam gebeurt?’, wilde de Koning weten. “Vreselijk”, was het antwoord. “Ik wist gewoon te veel. Ik hoorde nare verhalen op het journaal over artsen die doodgingen en ik dacht: ik ben de volgende. Ik zie er nu misschien goed uit, maar ik kan niet ver lopen. Als ik thuis kook, moet ik aan huisgenoten vragen om pannen af te gieten en blikjes te openen. Maar toch wil ik heel graag weer terugkeren in mijn vak omdat ik nu nog beter met IC-patiënten kan meeleven en kan invoelen wat ze ondergaan. Ik hoop dat ik dat ook psychisch aankan.”
19 mei: De helft van de omzet
Anderhalve meter afstand houden is onmogelijk als je iemands haar knipt, rug masseert of nagels verzorgt. Ondernemers in de zogenoemde contactberoepen moesten na de uitbraak van het coronavirus hun deuren sluiten. Fysiotherapeuten mochten alleen nog cliënten behandelen op indicatie van een arts. Op 11 mei werden de maatregelen voor deze ondernemers versoepeld, waardoor ze onder bepaalde voorwaarden weer aan de slag konden. Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander ging op 19 mei naar Stein om van een kapper, een opticien, een manicure en een fysiotherapeut te horen hoe de herstart van hun bedrijf was verlopen en hoe het met hun bedrijfsvoering ging. Fysiotherapeut John Snijders vertelde hem dat hij optimistisch probeerde te blijven: “Mijn omzet kelderde van de ene dag op de andere met 95 procent. De steunmaatregelen van de overheid waren heel welkom, maar ik ben blij dat we met nieuwe protocollen sinds vorige week weer aan de slag mogen. We merken gelukkig dat de angst onder de mensen langzaam wegebt. Corona mag geen spook worden dat lang onder ons blijft hangen. We moeten vooruit durven denken.” Ook Baoanh Phung van Barbershop House of Fades hield ondanks de moeilijke situatie de moed erin: “Waar ik voorheen voor een klant een half uur inplande, moet ik nu een uur de tijd nemen. Ik zit dus op de helft van de oude omzet. Dat is net voldoende om het hoofd boven water te kunnen houden.”
19 mei: Voedselbank
“Normaal daalt het aantal klanten in deze tijd van het jaar door de toename van seizoenswerk. Nu dat werk stilligt, zien we een groei van onze klanten met 5 procent. Ik verwacht dat de vraag de komende maanden nog zal toenemen, vooral van ZZP’ers en flexwerkers.” Peter Vogelaar, voorzitter van het bestuur van de Voedselbank Delft, leidde op 19 mei Hare Majesteit Koning Máxima rond door het distributiecentrum van zijn organisatie en vertelde haar over de impact van de coronacrisis op mensen met onregelmatige inkomsten. Zonder de Voedselbank zouden velen het niet redden. De Koningin bracht een werkbezoek aan de Voedselbank om meer te horen over de praktijk van de voedselhulp in coronatijd. Peter Vogelaar: “Het sociale aspect hebben we moeten schrappen. Een kopje koffie, even bijkletsen, dat kan nu niet. Het levert te veel risico op.” Van de mensen in financiële nood wordt 40 procent niet bereikt door de Voedselbank. De Koningin wilde weten wat er gebeurt om deze mensen toch in het vizier te kr ijgen. Het is immers belangrijk zo snel mogelijk contact te leggen om te voorkomen dat schulden mensen boven het hoofd groeien. Wethouder Karin Schrederhof, één van de gesprekspartners tijdens het bezoek, onderkende dat: “We moeten mensen zo snel mogelijk helpen om uit de schulden te komen. Daarom werken we als gemeente nauw samen met de Voedselbank, woningcorporaties, energiemaatschappijen en zorgverzekeraars.”
20 mei: Vaccins, virusremmers en mondiale preventie
Bij een uitbraak van een gevaarlijke infectieziekte is het belangrijk om de verspreiding daarvan zo snel mogelijk in te dammen. De beste bondgenoot daarbij is een goed en veilig vaccin. Vaccins laten ons immuunsysteem ‘gecontroleerd’ afweerstoffen maken tegen ziekteverwekkers als het coronavirus, zodat we daartegen beschermd zijn. Eén van de plekken waar toponderzoekers werken aan de ontwikkeling van nieuwe vaccins, is het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Hare Majesteit Koningin Máxima bezocht op 20 mei het onderzoeksgebouw van het LUMC en sprak daar met viroloog prof. dr. Eric Snijders en medewerkers van de afdeling Medische Microbiologie. Eric Snijders bestudeert al ruim dertig jaar de evolutie van virussen, inclusief, sinds 2003, het eerste SARS-coronavirus.
Naast het ontwikkelen van vaccins die voorkomen dat mensen ziek worden, werkt het LUMC ook aan antivirale geneesmiddelen. LUMC-onderzoeker dr. Martijn van Hemert: “Voor de korte termijn moeten we kijken of er bestaande geneesmiddelen zijn waarin virusremmers zitten die ingezet kunnen worden als tijdelijke oplossing. Dat is niet ideaal, maar daarmee kunnen mogelijk wel veel mensen geholpen worden.” Prof. dr. Frank van Kuppeveld, hoogleraar diergeneeskunde aan de Universiteit Utrecht, wees ook op het belang van mondiale preventie: “We moeten de levende-dierenmarkten in Azië aanpakken. Daar ligt de lange-termijnoplossing om te zorgen dat dit soort pandemieën niet meer gebeuren.”
24 mei: Al die witte kruizen
Onder de witte kruisen en Davidssterren van de Amerikaanse Begraafplaats Margraten liggen in totaal 8.301 militairen begraven. Nog eens 1.722 namen staan vermeld op de Muren der Vermisten. Zij allen sneuvelden bij de bevrijding van ons deel van Europa in 1944 en 1945. Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander legde ter herinnering aan hen op 24 mei een krans. Ook 75 jaar na de bevrijding is de dankbaarheid jegens de Amerikaanse bevrijders nog groot: alle graven zijn geadopteerd door Nederlandse burgers en worden liefdevol door hen onderhouden. Er is zelfs een wachtlijst van duizend adoptanten.
De Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra en de gouverneur van Limburg Theo Bovens hielden een toespraak. Theo Bovens: “Wie hier in Limburg opgroeit, groeit ook op met dit Margraten. Ook ik kwam hier al als klein jochie. Al die witte kruisen… je werd er stil van… al had je nog geen idee waar ze voor stonden. Dat idee komt pas als de generatie boven je begint te vertellen. Als zij vertellen hoe zij hier het geluk van een vroege en snelle bevrijding kenden. Die oudere generatie vertelde je ook hoe zij zagen en hoorden hoe duizenden en duizenden van die helden hier dood en verminkt terugkeerden; en hoe ze uit dankbaarheid en respect hun graven begonnen te adopteren; én contacten gingen leggen met de nabestaanden. Waarmee iedere naam weer een gezicht kreeg en een verhaal.”
26 mei: Uit het moeras
De coronacrisis bracht veel mensen in financiële problemen. Ondernemers liepen omzet mis en ZZP’ers zagen hun opdrachtenstroom opdrogen. Volgens een peiling in mei van platform Wijzer in geldzaken moest twee derde van de flexwerkers en ZZP’ers met een laag inkomen het doen met nóg minder geld. Het belang van financiële weerbaarheid, waarvoor Wijzer in geldzaken zich al vele jaren inzet, werd daardoor nog meer manifest. Het platform organiseerde op 26 mei een digitale bijeenkomst voor professionals in de financiële en maatschappelijke sector. Ervaringsdeskundige Stella de Swart vertelde haar persoonlijke schuldengeschiedenis: “Onvoorstelbaar dat ik in zo’n moeras terecht zou komen. Ik werd ziek, ging scheiden en raakte mijn baan kwijt. Wat doe je dan met twee kinderen en een gezamenlijk koophuis? Ik schaamde me ontzettend. Ik was succesvol en wilde niet de vuile was buitenhangen. Ik kreeg pas weer grip toen ik mijn tranen droogde en een schuldhulpverlener vond die echt naar me luisterde.” Hare Majesteit Koningin Máxima was een van de deelnemers aan het platform en beklemtoonde het belang van vroege signalering zodat mensen met financiële zorgen zo snel mogelijk worden geholpen. Ook pleitte ze voor versterking van de samenwerking: “We hebben elkaar meer dan ooit nodig om te ontdekken wat werkt en om elkaar te versterken en effectiever te maken. Never waste a good crisis. Laten we nu systemen bouwen die echt werken, voor deze crisis en daarna!”
27 mei: Handwerk
De dorpskern van het Groningse Overschild telt honderdtwintig huizen en vijfhonderd bewoners. Het dorp ligt op veenachtige bodem en is zeer gevoelig voor aardbevingen. Veel huizen in Overschild hebben bevingsschade opgelopen, variërend van scheuren in de muren tot zware verzakkingen. In 2017 werd duidelijk dat tachtig procent van de huizen gesloopt en opnieuw opgebouwd zou moeten worden. Vervolgens duurde het nog drie jaar voordat de hersteloperatie begon, met alle spanning en onzekerheid van dien voor de bewoners. Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander bracht op 27 mei een werkbezoek aan het dorp om met inwoners en burgemeester Adriaan Hoogendoorn van de gemeente Midden-Groningen te praten over hun ervaringen met de bevingen en de invloed daarvan op hun dagelijks leven. Tijdens een wandeling door het dorp zag hij hoe de ingrijpende transformatie gestalte kreeg.
Daarna bezocht de Koning het nabijgelegen Siddeburen. Ook dit dorp is zwaar getroffen door de aardbevingen. De Koning ging kijken in de voormalige Protestantse kerk, die is omgebouwd tot een aardbevingsbestendig multifunctioneel centrum met onder meer een huisartsenpraktijk, apotheek, bibliotheek en verenigingsruimte. Voorzitter Henk Wiersema leidde de Koning rond: “We hebben de versterking en de herbestemming van het gebouw gecombineerd. Veel dingen die je hier ziet lijken bewust gedaan, maar zijn in feite bedekking van de versterking. Een grote groep mensen heeft meegeholpen met isoleren en schilderen en zo hebben we vele duizenden euro’s bespaard. Hier zit veel handwerk van vrijwilligers in.”
28 mei: Geen openluchtmuseum
“Ik krijg hier meteen een vakantiegevoel” zei Hare Majesteit Koningin Máxima toen ze op 28 mei een strandpaviljoen op Texel binnenkwam. Daarmee verwoordde ze wat veel bezoekers van de Waddeneilanden ervaren. De economie van de eilanden is voor een groot deel afhankelijk van toerisme. Het zijn vooral kleinere familiebedrijven die de vrijetijdssector dragen. De Koningin is lid van het Nederlands Comité voor Ondernemerschap en wilde in een werkbezoek de gevolgen van de coronacrisis voor de ondernemers op Texel en de andere Waddeneilanden bespreken. Zij hoorde onder andere het verhaal van horecaondernemer Joost Hoogenbosch: “We hebben ons pannenkoekenrestaurant verbouwd met een lening, maar we hebben niets terugverdiend. Ook bij ons strandpaviljoen komt er niets binnen. De regering helpt ons met 65 procent van de lonen, maar de rest moeten we zelf bijleggen. Het is een pittige tijd. De continuïteit van ondernemingen is in gevaar.”
Niet alleen horeca en hotels, maar ook winkels en andere bedrijven op de eilanden zijn grotendeels afhankelijk van het toerisme. Vaak zijn ze de enige in een dorp of op een eiland. Ineke van Gent, burgemeester van Schiermonnikoog en aanwezig als voorzitter van het samenwerkingsverband De Wadden: “Wij doppen graag onze eigen boontjes, maar dit keer zijn de problemen groter dan anders. We zijn niet zielig maar we moeten wel hulp hebben om de leefbaarheid vast te houden. We zijn immers geen openluchtmuseum.”
29 mei: Best spannend
De coronacrisis had grote gevolgen voor het woon-werkverkeer: als het maar enigszins kon gingen mensen thuiswerken. Er werd massaal gehoor gegeven aan de oproep om alleen in trein, bus en tram te stappen als dat echt nodig was. NS schakelde over op een basisdienstregeling en het aantal OV-reizigers in de spits nam met 85 procent af.
Begin juni werd de normale dienstregeling weer grotendeels in gebruik genomen. Enkele dagen daarvoor – op 29 mei – bezocht Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander station Utrecht Centraal om met OV-medewerkers te praten over de impact van de coronapandemie op hun werk. Hij sprak onder anderen met Imdat Yildizhan, al 17 jaar actief als treinschoonmaker in Utrecht en omstreken. Hij vertelde de Koning hoe hij en zijn collega’s tegen de situatie aankeken: “Wij maken ons wel zorgen als het straks drukker wordt want wij moeten tussen al die reizigers door de trein in- en ui tstappen om schoon te maken.”
Ook hoofdconducteur Sven Linssen vertelde zijn verhaal: “Het is best spannend hoe het de komende tijd zal gaan. We hopen niet met reizigers in discussie te hoeven als we hen vragen om zich aan de regels te houden. Dat zal voor de reizigers steeds moeilijker worden als het drukker wordt.” De Koning sprak daarna met vertegenwoordigers van NS en andere OV-bedrijven over de mogelijke gevolgen van corona voor het reizigersgedrag op langere termijn.
