September 2020
2 september: Circulaire economie
Bedrijfskleding maken ze bij het familiebedrijf Schijvens in Hilvarenbeek al meer dan anderhalve eeuw. Maar de afgelopen tien jaar heeft de productie een heel nieuwe dimensie gekregen. Zeventig procent van de kleding wordt inmiddels circulair geproduceerd, dat wil zeggen: met hergebruik van ‘oud’ materiaal. De helft bestaat uit gerecyclede bedrijfskleding en de andere helft uit hergebruikte flesjes en visnetten van PET-plastic. Op 2 september bracht Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander samen met staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat een bezoek aan het bedrijf. CEO Shirley Schijvens leidde hen rond: “De textielsector is helaas nog niet zo schoon. Wij hebben geprobeerd een begin te maken met een circulair systeem. We halen de oude kleding bij onze klanten op. Die shredden we en mengen we met gerecycled PET en daar maken we nieuwe kleding van. Ik verwacht dat dat circulaire systeem de toekomst is.” Een grote klant is Albert Heijn. Directeur winkels Sonja Boelhouwer vertelde over de introductie van de nieuwe duurzame bedrijfskleding van Schijvens binnen de AH-supermarkten. In totaal worden honderdduizend winkelmedewerkers en bezorgers in het nieuw gestoken.
Het tweede deel van het bezoek vond plaats bij kringloopwinkel La Poubelle in Tilburg. La Poubelle biedt jaarlijks 600 werkervaringsplaatsen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en vrijwilligers. Zij sorteren, reinigen, repareren en prijzen de dagelijkse inbreng aan gebruikte goederen. Dat is gemiddeld zo’n 700 kilo per uur. Hiermee dragen zij bij aan een circulaire economie.
3 september: Thuis in West
In 2009 moest de gereformeerde kerk in de Rotterdamse Coloniastraat haar deuren sluiten. Daarmee verdween niet alleen een plek voor religieuze samenkomsten, maar ook een dierbare ontmoetingsplaats voor mensen uit de wijk Middelland. Om die laatste belangrijke rol veilig te stellen, werd besloten de geldelijke middelen die overbleven te besteden aan buurthuis Thuis in West. Ouderen die zich eenzaam voelen vinden er een warme plek waar ze buurtgenoten treffen, maar het buurthuis biedt ook veilige speelmogelijkheden voor kinderen en huiswerkbegeleiding voor jongeren. Hare Majesteit Koning Máxima bracht er op 3 september een werkbezoek en praatte met buurtbewoners, vrijwilligers, initiatiefnemers en medewerkers. Teamleider Marc de Gooijer vertelde haar dat er na het sluiten van de kerk dankzij Thuis in West toch een gemeenschap in Middelland is blijven bestaan en dat deze ruimer is dan voorheen: “Wij zijn de huiskamer van de wijk. Er speelt veel hier: eenzaamheid, armoede. Wij willen er voor de mensen zijn. Kinderen, jongeren en ouderen: iedereen is hier welkom, ongeacht je geloof of waar je vandaan komt.” De Koningin dronk koffie met enkele trouwe bezoekers die haar vertelden hoeveel het buurthuis voor hen betekende. Vanuit het programma ‘Samen ouder’ ondersteunt het Oranje Fonds het initiatief. Koning Willem- Alexander en Koningin Máxima zijn beschermpaar van het Oranje Fonds.
8 september: Mantelzorgondersteuner
De 85-jarige mevrouw Adrie Busink woont sinds het overlijden van haar man alleen in haar woning in Zwijndrecht. Ze heeft daarbij wel ondersteuning nodig vanwege haar kwetsbare gezondheid. Haar beide kinderen doen wat ze kunnen, maar kunnen daarbij wat extra hulp goed gebruiken. Die hulp komt in de persoon van mantelzorgondersteuner Anne den Hoed. Zij bezoekt mevrouw Busink regelmatig, steekt een handje toe in het huishouden en zorgt vooral voor een flinke dosis gezelligheid.
Op 8 september kreeg Anne gezelschap van Hare Majesteit Koningin Máxima, die kennis wilde maken met deze vorm van mantelzorgondersteuning. Mevrouw Busink vertelde haar hoe belangrijk de ochtenden met Anne voor haar waren: “Ik vind het altijd zo fijn als we samen zijn: de nieuwtjes uitwisselen, een kopje koffie drinken.” Ook Anne den Hoed genoot van het contact: “Mevrouw Busink is zo’n bijzondere vrouw. Ondanks alles wat ze heeft meegemaakt, blijft ze moedig en dapper.”
Het verhaal van mevrouw Busink en Anne illustreert de werkwijze van ZorgMies, een onderneming die ouderen en mantelzorgondersteuners met elkaar verbindt. ZorgMies ontstond in 2015 in Zwijndrecht en is inmiddels op 35 plekken in het land actief. De Koningin ontmoette de initiatiefnemers, onder wie Jeannette Kooiman. Zij vertelde dat in coronatijd de relevantie van het werk is toegenomen: “Er is veel vraag naar extra zorg thuis omdat mensen niet meer naar de dagbesteding kunnen. Dan is het fijn als een ondersteuner mantelzorgers kan ontlasten.”
10 september: Dertig nauwe contacten
Een cruciaal onderdeel in de aanpak om de coronapandemie te bedwingen, is het testen van mensen met klachten en het bron- en contactonderzoek bij besmette mensen. Om te zien en horen hoe dit in de praktijk verliep, bracht Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander op 10 september een werkbezoek aan de teststraat corona van de GGD Hollands Midden in Leiderdorp en het kantoor van de GGD in Leiden. Hij praatte daar met medewerkers die de testen uitvoeren en met onderzoekers en GGD-artsen.
Verpleegkundige Josina de Ruijter vertelde hem over de toenemende werkbelasting: “Vandaag hebben we veertig positief getesten. Per positief geteste persoon zijn we steeds meer tijd kwijt met het bron- en contactonderzoek. We hopen op vijf à zes nauwe contacten, maar dat aantal loopt steeds vaker naar de twintig tot dertig. Dan ben je zo twee dagen aan het bellen, ook omdat vaak de telefoon niet wordt opgenomen.” Arts Nikita van den Berge vertelde dat niet iedereen bereid is met de GGD mee te w erken: “Sommige mensen nemen nadat ze uitsluitsel hebben gekregen hun telefoon niet meer op omdat ze niet mee willen werken aan het bron- en contactonderzoek.”
Nederland heeft 25 GGD’en. Zij richten zich op de publieke gezondheid en voeren overheidstaken uit om de gezondheid van iedereen te bewaken, beschermen en bevorderen. Onderdeel daarvan is de bestrijding van infectieziekten, zoals het coronavirus.
10 september: Ronselen voor een betere wereld
In veel gemeenten is drugscriminaliteit een groot probleem. Arnhem komt hiertegen in het geweer en legt daarbij het accent op jongeren. De gemeente wil voorkomen dat telkens een nieuwe generatie jongeren verleid wordt tot een criminele loopbaan in de drugs. Het begint met kleine koeriersdiensten en kan uitmonden in bedreigingen en grof geweld. Burgemeester Ahmed Marcouch wil de zwijgcultuur doorbreken, samen met de politie, scholen en buurtwerkers. Op 10 september ontving hij Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander om hem inzicht te geven in de Arnhemse aanpak. Teamchef Gideon Zandstra van politie Arnhem-Noord: “In bepaalde straten is ’s nachts de gemiddelde leeftijd van passanten 20 en de gemiddelde waarde van de auto’s een ton.” “Ik hoor van jongens: denkt u dat ik voor een paar euro per uur bij Albert Heijn ga werken als ik 1000 euro per rit kan krijgen?”, vertelde de burgemeester.
In de wijk Presikhaaf liet de burgemeester de Koning kennismaken met de Presikhaaf University, een initiatief van twee jongerenwerkers die, samen met 55 jonge vrijwilligers, houvast bieden aan jongeren en hun ouders. Als vertrouwenspersonen stimuleren ze jongeren bij hun schoolwerk en sportactiviteiten en bij rottigheid komen ze direct in actie om te voorkomen dat dingen uit de hand lopen. Melvin Kolf en Nabil El Malki: “Uiteindelijk gaat het om aandacht en het gevoel ergens bij te horen. Wij ronselen voor een betere wereld.”
16 september: Theater geworteld in de buurt
“In april 2018 is de eerste paal geslagen en we hebben onze planning precies gehaald. Dat is bijzonder voor zo’n groot project.” Een trotse directeur Emmelien Matthijsse begroette op 16 september Hare Majesteit Koningin Máxima voor de officiële opening van het nieuwe Theater Zuidplein in Rotterdam- Zuid. Het nieuwe theater verrees op een steenworp afstand van het oude gebouw uit de jaren vijftig, dat is gesloopt.
Theater Zuidplein maakt en presenteert theater voor iedereen. Er is aandacht voor mensen met uiteenlopende achtergronden en culturen, voor mensen met een klein budget en voor mensen die niet zo bekend zijn met theater. Het huisgezelschap Stage-Z maakt theaterproducties over het leven in de grote stad en Theater Zuidplein biedt ook stage- en opleidingsplaatsen aan, onder andere in de eigen werkplaats Lab-Z. Met al deze facetten maakte de Koningin kennis. Tijdens een tour door het gebouw zag ze delen van de kindervoorstelling Ali en Nino van Witte Raaf en van een interactieve dansvoorstelling van Women Connected, een podiumkunstennetwerk van vrouwen.
Emmelien Matthijsse: “We zetten de programmering voort die mensen van ons kennen: cabaretiers, Hindoestaanse dansavonden, Mahgreb-muziek, jong talent uit de urban scene, enzovoorts. Maar we gaan ook iets nieuw doen. In onze grote hal, waar de bibliotheek aan grenst, willen we de hele dag open zijn, vanaf tien uur. We willen laagdrempelige activiteiten organiseren samen met omwonenden en zo een soort van huiskamer voor de buurt worden.”
17 september: Dei, dag, dey
Zuidoost-Fryslân heeft veel agrarische bedrijven, een rijk geschakeerd natuurlandschap en een bevolking die mienskip (gemeenschapszin) hoog in het vaandel heeft staan. Misschien is dit laatste wel een van de verklaringen waarom Friezen gemiddeld genomen de gelukkigste mensen van Nederland zijn volgens het Fries Sociaal Planbureau. De streek heeft echter ook te maken met ontwikkelingen als krimp en vergrijzing, waardoor voorzieningen onder druk komen te staan. Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander en Hare Majesteit Koningin Máxima brachten op 17 september een streekbezoek aan Zuidoost-Fryslân en maakten nader kennis met een aantal bijzondere facetten van deze streek. In Oosterwolde bezochten zij ECOstyle, een familiebedrijf dat ruim een halve eeuw geleden zijn tijd vooruit was met de ontwikkeling en verkoop van ecologisch verantwoorde landbouwproducten. Inmiddels is de derde generatie aan het roer en verkoopt het bedrijf ook duurzame diervoeders en producten voor de tuin. Bij het dorp Tijnje (gemeente Opsterland) ging het Koninklijk Paar langs bij kaasboerderij De Deelen. ‘Specialiteit van het huis’ is de Riperkrite Tsiis, kaas genoemd naar weidenatuurgebied De Ripen, dat aan de landerijen grenst. Boer Sietse de Jong vertelde hoe de kaas aan zijn naam kwam: “Vierenveertig jaar geleden is uw grootmoeder Koningin Juliana hier op streekbezoek geweest. Toen heeft ze het eerste Riperkrite kaasje mogen ontvangen. Die naam hebben we toen speciaal voor de gelegenheid bedacht.” “We gaan kijken wie er over vierenveertig jaar langskomt”, riposteerde de Koning.
In het tweede deel van het bezoek stond de Fryske taal en cultuur centraal. In Drachten deden de Koning en Koningin mee aan een les Frysk bij Openbare Scholengemeenschap Singelland. De les stond in het teken van taalfamilies en ging over woorden in het Fries die lijken op woorden uit andere Germaanse talen. Docent Ynke Veenstra vroeg naar de betekenis van het woord ‘dei’. Geen moeilijke vraag voor de Koning, die direct wees op de verwantschap met het Engels en het Nederlands: “Je ziet heel mooi dat het Engelse ‘day’ en het Nederlandse ‘dag’ in elkaar overlopen.”
Een bezoek aan Zuidoost-Fryslân kan natuurlijk niet zonder aandacht voor skûtsjesilen, het wedstrijdzeilen met historische vrachtzeilschepen. Sinds 75 jaar organiseert de Sintrale Kommisje Skûtsjesilen wedstrijden op de Friese wateren. Door de coronapandemie kon in 2020 (voor het eerst in het 75-jarig bestaan van de vereniging) het SKS-kampioenschap niet doorgaan. De Koning en Koningin kregen als knipoog ieder een mûlekapke (mondkapje) met het woord skûtsjesilen. Bij Zeilschool De Veenhoop gingen zij aan boord van startschip “De Zevenwolden” en maakten zij een vaartocht langs de veertien skûtsjes van de SKS die aan wal lagen.
21 september: Idealen
De Verenigde Naties werd na de Tweede Wereldoorlog opgericht als internationaal samenwerkingsverband voor vrede, veiligheid en ontwikkeling. Het aantal lidstaten groeide in 75 jaar tijd van 51 tot 193. Op 21 september sprak Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander de 75ste Algemene Vergadering van de VN toe in een digitale felicitatieboodschap. Hij koos daarvoor een bijzondere vorm: een duopresentatie met VN-Jongerenvertegenwoordiger Hajar Yagkoubi. De Nederlandse Jongerenvertegenwoordigers verzamelen inbreng van leeftijdgenoten over thema’s als mensenrechten, gelijkwaardigheid en klimaat en vormen een brug tussen jongeren en de internationale politiek.
“In de canon van de wereldgeschiedenis verdienen de Verenigde Naties een prominente plek als een van de meest positieve krachten ooit”, zei de Koning. En hij verwees naar de omschrijving die president Truman in 1945 gaf van de grondleggers van de VN: ‘bouwmeesters van een betere wereld’.
“Wij willen leven in een wereld die kiest voor de lange termijn”, voegde Hajar Yagkoubi daaraan toe. “Als jongere krijg ik vaak te horen dat ik te optimistisch, naïef of idealistisch ben. Maar stel je eens voor in welke wereld we zouden kunnen leven als wereldleiders een fractie van het idealisme zouden hebben dat wij jongeren delen. Wat een moedige wereld zou dat zijn. Het enige dat ik vraag is: toon moed met ons!”
Commissarissen van de Koning
De Koning gaat met enige regelmaat in gesprek met de Commissarissen van de Koning over actuele thema’s die spelen op provinciaal niveau. Op 29 september ontving de Koning Commissaris Leen Verbeek van de provincie Flevoland, Commissaris Hans Oosters van de provincie Utrecht en Commissaris René Paas van de provincie Groningen. Op 24 november ontving de Koning Commissaris John Berends van de provincie Gelderland, Commissaris Han Polman van de provincie Zeeland en Commissaris Andries Heidema van de provincie Overijssel.
24 september: Schoon staal en coronatestkits in het noorden
In Nederland komen jaarlijks tienduizenden tonnen vervuild staalschroot vrij, bijvoorbeeld van gebouwen, treinen, schepen en industriële installaties. Als dit staal niet gereinigd kan worden, wordt het gestort op stortplaatsen en gaat een waardevolle grondstof verloren. Op 24 september opende Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander een fabriek in Delfzijl die als eerste ter wereld een milieuvriendelijke en kostenefficiënte oplossing in praktijk brengt. Purified Metal Company ontwikkelde een methode om vervuild staalschroot te recyclen tot hoogwaardige grondstof. Bij de hoge temperaturen van de staalsmelt valt asbest uiteen, wordt chroom-6 in het rookkanaal afgevangen en verbranden organische verbindingen. Een luchtzuiveringsinstallatie voorkomt de uitstoot van vervuilende stoffen. De schone stalen blokken die overblijven, kunnen worden gebruikt voor nieuwe treinen, gebouwen en windmolens.
De Koning bekeek het productieproces tijdens een rondgang en sprak met de medewerkers. Daarna reisde hij door naar Winschoten voor de opening van een ander interessant initiatief in het noorden: een nieuwe productielocatie van coronatestkits.
De Amerikaanse onderneming PerkinElmer is al jarenlang actief in Groningen als producent van innovatieve meetapparatuur voor onder meer de medische sector. In het voorjaar van 2020 begon het bedrijf daarnaast met de productie en assemblage van coronatestkits. Vanwege de grote vraag hiernaar zowel in Nederland als internationaal, nam het bedrijf een nieuwe, grote locatie in Winschoten in gebruik.
Alle coronatestkits van PerkinElmer worden in Winschoten geproduceerd en zijn bestemd voor Nederland en de wereldwijde export. De componenten voor de testkits worden geleverd door afdelingen van het bedrijf in Nederland (Groningen), Duitsland, Frankrijk en de Verenigde Staten. Belangrijke bestanddelen zijn de zogenoemde Magnetic Beads. Dit zijn minuscuul kleine balletjes met een speciaal ontwikkelde coating die in staat zijn om RNA (ribonucleïnezuur) uit het testmonster aan zich te binden. Hierdoor is de coronatest zeer nauwkeurig. De Koning nam de gelegenheid te baat om het productieproces te zien en sprak met medewerkers en met directeur Perry Luja: “Ik denk dat we uiteindelijk twintig mensen extra nodig hebben. Wij verdubbelen in capaciteit en zijn in staat om miljoenen mensen over de hele wereld te laten testen op corona. We mogen trots zijn dat we dit met zijn allen in het mooie noorden voor elkaar gebokst hebben. En het is een Limburger die dat zegt!”
25 september: Vingerhoedjes, kruiken en dolken
Na een turbulente aanleg die meer dan vijftien jaar in beslag nam, werd in juli 2018 de Amsterdamse Noord/Zuidlijn in gebruik genomen. De verbinding (officieel metro 52 genaamd) brengt de reiziger in een kwartier van station Amsterdam Zuid naar station Amsterdam-Noord, een afstand van bijna tien kilometer onder de stad en het IJ door. Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander bracht op 25 september een werkbezoek aan de Noord/Zuidlijn. Gastvrouw was wethouder Verkeer en Vervoer Sharon Dijksma: “De Koning had bij zijn nieuwjaarsreceptie het openbaar vervoer als speciaal thema gekozen. Zijn bezoek was al eerder gepland, maar kon toen door corona niet doorgaan. Vandaag heeft hij zijn belofte alsnog ingelost.”
De Koning maakte een rit en keek mee met de bestuurder, die niet alleen de metro laat rijden, maar ook de deuren bedient via zijn scherm en camera’s. Op station Rokin toonde voormalig projectdirecteur Hoite Detmar hem de permanente expositie van archeologische vondsten die tijdens de aanleg zijn opgegraven: “We hebben van alles gevonden. Een anker bijvoorbeeld. Maar ook honderden vingerhoedjes. Dan weet je dat op die plek een naaiatelier moet hebben gezeten. En bij een concentratie van kruiken weet je dat er een café moet zijn geweest. In de buurt van het Centraal Station, waar vroeger een poort was, troffen we veel dolken in het water aan. Dat was waarschijnlijk het resultaat van preventief fouilleren: met een wapen kwam je de stad niet in.”
29 september: Biodiversiteit: 200 jaar actueel
In 1820 richtte Koning Willem I ‘s Rijksmuseum van Natuurlijke Historie op. Wat begon met een persoonlijke collectie van de koning is in twee eeuwen uitgegroeid tot één van de meest omvangrijke natuurhistorische collecties ter wereld, met in totaal 42 miljoen objecten: planten, dieren, fossielen en gesteenten. Naturalis Biodiversity Center in Leiden is bovendien een toonaangevend onderzoekscentrum. Ruim 120 onderzoekers en 200 gastonderzoekers brengen de biologische en geologische diversiteit van verleden, heden en toekomst in kaart.
Ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van Naturalis opende Zijne Majesteit Koning Willem- Alexander op 29 september de tentoonstelling ‘Van onschatbare waarde’. De jubileumbijeenkomst stond geheel in het teken van biodiversiteit. Directeur Edwin van Huis: “Koning Willem I stichtte in 1820 dit instituut. Maar hij deed nog veel meer. Hij bracht ook de Koninklijke collectie in die door stadhouder Willem V was opgebouwd en die op dat moment wereldberoemd was. Het belang van dit instituut is de afgelopen 200 jaar alleen maar gegroeid. Tienduizenden wetenschappers van over de hele wereld maken gebruik van onze collectie en ons onderzoek en we slagen er steeds beter in om het belang van biodiversiteit zichtbaar te maken. Dat is heel belangrijk, want het gaat slecht met de biodiversiteit. Gelukkig zien we ook dat er steeds meer bereidheid is om daar wat aan te doen. Samenwerking tussen kennisinstellingen, natuurbeschermers, ondernemers en de politiek is de enige oplossing.”
