Oktober 2018
3 oktober: Knokken voor erkenning
Aletta Jacobs. Anne Frank. Annie M.G. Schmidt. Majoor Bosshardt. Mies Bouwman. Het zijn namen die iedereen kent. Maar Beatrix de Rijk? Zij was de eerste Nederlandse vrouw die een vliegbrevet haalde, in 1911. En Bet van Beeren? Zij opende al in 1927 een café op de Amsterdamse Zeedijk waar homo’s en lesbiennes zichzelf konden zijn. Hun bijzondere verhalen – en die van honderden andere markante vrouwen – worden belicht in het boek ‘1001 vrouwen in de 20ste eeuw’, dat historica Els Kloek samen met een team enthousiaste redacteuren samenstelde en dat Irma Boom vormgaf. Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander nam op 3 oktober het eerste exemplaar in ontvangst en opende de gelijknamige tentoonstelling in het Amsterdam Museum. Boek en tentoonstelling zetten de schijnwerper op bekende en minder bekende vrouwen in politiek, wetenschap, bedrijfsleven, sport, onderwijs, kunst, sociaal werk en vele andere terreinen des levens.
Els Kloek: “In de twintigste eeuw is zo ontzettend veel gebeurd wat betreft de positie van vrouwen. Ik vond dat dat verhaal verteld moest worden. Ik merk namelijk nu al dat de jonge generatie alles vanzelfsprekend vindt, terwijl er zo ontzettend hard voor geknokt is. Op sommige vlakken moeten vrouwen nog altijd knokken voor erkenning. Ik wil daar aandacht voor. Het is mooi dat de Koning de tentoonstelling wilde openen. Een mannelijke figuur voor een vrouwelijke tentoonstelling. Waarom? Hij is Koning van alle Nederlanders, dus ik vind hem zeer gepast.”
De Wieg en andere wetten en Koninklijke Besluiten
In de Grondwet is bepaald dat de Koning alle wetten, algemene maatregelen van bestuur en andere Koninklijke Besluiten ondertekent, waardoor deze worden bekrachtigd. De verantwoordelijke minister of staatssecretaris ondertekent daarna, waarmee de ministeriële verantwoordelijkheid tot uitdrukking komt.
In 2018 tekende Zijne Majesteit de Koning ruim 2000 Koninklijke Besluiten en bijna 400 wetten en algemene maatregelen van bestuur. Zo ondertekende de Koning in 2018 de Wet invoering extra geboorteverlof (Wieg). Ouders krijgen hierdoor meer tijd samen met hun kind.
Omdat de Koning geen plaatsvervanger heeft, tekent hij alle wetten en besluiten zelf. Bij verblijf in het buitenland tekent de Koning daarom in spoedeisende gevallen de wetten en besluiten op zijn tablet. Eenmaal terug in Nederland ondertekent de Koning het origineel, zoals gebruikelijk, alsnog met de pen. In 2018 tekende de Koning 17 stukken op de iPad.
Weerbarstige werkelijkheid
Iedere kabinetsperiode gaat Zijne Majesteit de Koning met de bewindslieden op werkbezoek. Deze werkbezoeken zijn bedoeld om aandacht te geven aan de mensen op de werkvloer die direct te maken hebben met overheidsbeleid. Centrale vraag is: hoe verloopt de uitvoering in de praktijk en hoe pakt het beleid uit voor burgers en ondernemers? De bezoeken bieden een gelegenheid om de weerbarstige werkelijkheid beter te leren kennen en de dilemma’s van beleidsmakers, uitvoerders en burgers te bespreken.
De nieuwe cyclus werkbezoeken met de bewindslieden van het Kabinet-Rutte III startte op 3 oktober. Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport nam de Koning mee naar het Sint Elisabeth Verpleeg- en Gasthuis in Amersfoort. Dit verpleeghuis biedt zorg aan oudere mensen met dementie. De organisatie waartoe het verpleeghuis behoort, kwam in 2016 op een ‘zwarte lijst’ omdat de kwaliteit tekortschoot. De vraag die tijdens het bezoek centraal stond was: hoe kan een instelling die onder de maat blijft weer uit het dal klimmen? Medewerkers, bestuurders, bewoners en mantelzorgers vertelden de Koning en de minister over de gezamenlijke inspanningen om de kwaliteit te verbeteren. Bestuursvoorzitter Ageeth Ouwehand: “We zaten in het diepst denkbare dal, maar we hebben de situatie aan weten te grijpen voor een nieuwe koers. Het ziekteverzuim is gedaald van 22 naar 4 procent.”
Na het werkbezoek met minister (en vicepremier) De Jonge, ging de Koning ook met de beide andere vicepremiers op pad. Op 17 oktober bezocht hij samen met minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de Utrechtse wijken Veemarkt en Overvecht. Het thema was bouwen en de overschakeling op duurzame energie in de gebouwde omgeving. In Utrecht is een geschikte woning moeilijk te vinden. De gemeente werkt aan uitbreiding van het aantal woningen en is bovendien bezig om met steun van het Rijk Overvecht-Noord aardgasvrij te maken. Vooral woningbezitters met een smalle beurs hikken aan tegen de kosten die hiermee gemoeid zijn. In een gesprek met bewoners kwamen deze zorgen ongeremd aan bod.
Op 27 november bezocht de Koning met minister Carola Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit twee melkveehouderijen in Joppe en Diepenveen. Hierbij ging het om de vraag hoe in de landbouw meer ‘in kringlopen’ kan worden gewerkt, dat wil zeggen met zo min mogelijk afval, schadelijke uitstoot en verspilling van grondstoffen. Annette Harberink heeft een biologisch landbouwbedrijf in Diepenveen. Zij vertelde hoe kringlooplandbouw in haar bedrijfsvoering centraal staat: er is geen aanvoer van mest of voer van buiten.
5 oktober: Wat ben je groot geworden!
De grootste nieuwbouwlocatie van Nederland - Leidsche Rijn aan de westkant van Utrecht - vierde in 2018 haar twintigste verjaardag. De wijk verbindt de kernen Vleuten, De Meern en Haarzuilens met de stad. Hare Majesteit Koningin Máxima kwam op 5 oktober naar het nieuwe stadsdeel om het twintigjarig jubileum mee te vieren. Het programma speelde zich af in en rond het nieuwe centrum van Leidsche Rijn, waar de meeste winkels en voorzieningen geconcentreerd zijn. De Koningin maakte kennis met verschillende woonvormen in de wijk en sprak met onder anderen bewoners van atelierwoningen gelegen in een oude kersenboomgaard en jongeren en statushouders die wonen in Place2BU, een complex met zelfstandige eenkamerstudio’s en een aantal gemeenschappelijke ruimten.
Marieke Dubbelman woont sinds 2005 in Leidsche Rijn. Jarenlang deed zij onder de nom de plume ‘Vinexvrouwtje’ verslag van wonen, werken en leven in het nieuwe stadsdeel. Op 5 oktober had zij een rol als gespreksmoderator en een dag later karakteriseerde ze haar wijk als volgt in een column: “Leidsche Rijn is het schattige buurjongetje dat gisteren nog met een snottebel en schrale bovenlip in de bolderkar zat en vandaag een kop groter en nog veel knapper dan zijn vader reclamefolders rondbrengt met diezelfde bolderkar.”
In 2018 woonden er 85.000 mensen in Leidsche Rijn. De wijk is nog niet af: er komen nog 12.000 woningen en 25.000 mensen bij.
9 oktober: Goed voor 4,4 miljoen banen
Duizend ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf kwamen op 9 oktober naar de Grote Kerk in Den Haag voor het Jaarcongres van MKB-Nederland. Hare Majesteit Koningin Máxima hield de openingstoespraak als lid van het Nederlands Comité voor Ondernemerschap. Een van de activiteiten van dit comité is het jaarlijks uitbrengen van het ‘Jaarbericht Staat van het MKB’. De Koningin putte voor haar toespraak uit de – zojuist verschenen – editie 2018. Zij stak de ondernemers een hart onder de riem: “Om U heen staan 4,4 miljoen mensen die werken voor een klein of middelgroot bedrijf in Nederland. Ik wil U en al die mensen een groot compliment maken. Dankzij U heeft Nederland een rijk gevarieerd aanbod aan bedrijven en een dynamische economie waarin consumenten echt iets te kiezen hebben. Er wordt héél hard gewerkt in het MKB, met volle inzet en veel enthousiasme. Daar heb ik veel respect voor.” Bij alle lof was er ook een aansporing: “Het MKB is banenkampioen. Nu gaat het erom ook productiviteitskampioen te worden en te blijven. Dat kan door het talent van mensen zo goed mogelijk te benutten en door nog beter gebruik te maken van technologie. Het is fantastisch dat velen van U samenwerken met het beroepsonderwijs en investeren in opleidingen en trainingen. Dit is pure noodzaak om de groei binnen het MKB vast te houden.”
9 oktober: Tijdmachine brengt mooie herinneringen tot leven
Waardig oud worden op een manier die past bij je persoonlijkheid, interesses, wensen en mogelijkheden. Dat wil iedereen. Voor veel ouderen is het echter niet eenvoudig of vanzelfsprekend om hun wensen helder te formuleren. Zorgverleners en welzijnswerkers hebben hierdoor vaak geen goed beeld van wat individuele ouderen graag willen. Om hier iets aan te doen, bedachten Tim Trooster en Anne Elschot in 2013 De Tijdmachine. Tim Trooster: “Wij vinden het belangrijk dat mensen op hun eigen manier oud kunnen worden. Met De Tijdmachine nemen we ouderen mee terug in de tijd, naar de jaren zestig. Zo komen we erachter hoe hun leven er toen uitzag, wat ze prettig vonden om te doen en wat ze op dit moment willen.”
Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander ging op 9 oktober naar woonzorgcentrum Nieuw Groenland in Zaandam om meer over De Tijdmachine te horen van de initiatiefnemers, ouderen, zorgverleners en vrijwilligers. Hij kreeg te zien hoe De Tijdmachine werkt. In een huiskamer in jaren zestig-stijl gaat een reisleider met ouderen in gesprek over hun herinneringen aan die tijd en hun liefhebberijen en interesses. Op basis daarvan onderzoeken professionals en vrijwilligers hoe hun wensen gerealiseerd kunnen worden. Oud-voetballer Henk Groot bekeek met de Koning de foto’s uit zijn speeltijd bij Ajax. “Ik zou het graag nog eens keer willen ervaren, zestig jaar terug. Dat is nogal een leuke periode voor mij geweest in de voetballerij!”
Foto's
Ter gelegenheid van vijf jaar Koningschap werden nieuwe (staatsie)foto’s van de Koning en Koningin beschikbaar gesteld, evenals nieuwe foto’s van de Prinsessen Catharina-Amalia, Alexia en Ariane. Erwin Olaf was de maker. Een gezinsfoto uit deze serie werd gebruikt voor de Kerstkaart.
11-12 oktober: Langs Moezel, Rijn en Saar
Elk jaar bezoeken Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander en Hare Majesteit Koningin Máxima één of meer deelstaten van Duitsland. Hiermee doen zij recht aan de nauwe banden die wij met onze oosterburen hebben, economisch, cultureel, wetenschappelijk en sociaal. Elke deelstaat biedt eigen aanknopingspunten voor een inhoudelijk werkbezoek. Van 10 tot en met 12 oktober was het de beurt aan Rijnland-Palts en Saarland.
Rijnland-Palts is met Nederland verbonden door de Rijn; in de woorden van de Koning: ‘de vloeibare blauwe band die wij aan Moeder Natuur te danken hebben’. Tijdens een vaartocht door het Oberes Mittelrheintal sprak het Koningspaar met ondernemers over de vraag hoe het vervoer over water schoner kan worden.
Een tweede gespreksthema was de wijnbouw. Nederlandse wijnboeren hebben veel te danken aan de expertise van hun Duitse collega’s in het gebied van Moezel en Rijn. Tal van innovaties passeerden de revue, zoals de ontwikkeling van sensoren die aangeven op welk moment de druiven het best geoogst kunnen worden.
In 1818 werd in Rijnland-Palts Friedrich Wilhelm Raiffeisen geboren, de wegbereider van de coöperatieve gedachte. Zijn invloed werd tijdens een lunch uitgebreid besproken. Volgens Tine de Moor, hoogleraar sociale en economische geschiedenis in Utrecht, is Raiffeisens gedachtengoed springlevend: “Collectieve burgerinitiatieven zijn sterk in opkomst, zowel in Nederland als in Duitsland. Ze verdienen veel meer aandacht van politici en ambtenaren.”
Saarland is één van de kleinste deelstaten van Duitsland. Het heeft een bijzondere industriële geschiedenis als een van de oudste staalgebieden van Europa. Inmiddels hebben staal en steenkolen plaatsgemaakt voor andere vormen van bedrijvigheid. Saarland manifesteert zich als centrum van de digitale economie, kunstmatige intelligentie en robotisering. ‘Vom Rohstahl zum Roboter’, vatte de Koning de historie samen. Het Koningspaar bracht een bezoek aan de Universiteitscampus van Saarbrücken, waar Nederlandse en Duitse samenwerkingspartners de digitale ontwikkelingen in de maakindustrie bespraken. Ook gingen zij naar industrieel werelderfgoed Völklinger Hütte. In deze voormalige ijzersmelterij wisselden zij met deskundigen en internationale studenten van gedachte over de ontwikkeling van de industrie- en arbeidscultuur in Europa. De hoge vlucht die de (digitale) technologie neemt heeft niet alleen grote gevolgen voor de economie, maar ook voor de mens. Tijdens een diner in Schloss Saareck in Mettlach gaven de Duitse filosoof Richard David Precht en de Nederlandse historicus Rutger Bregman hun toekomstvisie op de verhouding tussen mens en machine.
16 oktober: De meeste zonuren van Nederland
Zeeland is de provincie met de meeste zonuren van Nederland. Dat werd op 16 oktober weer bewezen tijdens een zonovergoten streekbezoek van Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander en Hare Majesteit Koningin Máxima aan Schouwen-Duiveland en Tholen. Het Koninklijk Paar bezocht achtereenvolgens Renesse, Kerkwerve, Bruinisse, Sint Philipsland, Sint-Annaland en Tholen.
In Renesse ging het gesprek over de vraag hoe recreatie en toerisme zich verder kunnen ontwikkelen met minder belasting voor het milieu en met respect voor de kust en het karakteristieke Zeeuwse landschap. In Kerkwerve bezocht het Koninklijk Paar ‘Hof van Alexander’, voorheen een vervallen boerderij die is getransformeerd tot duurzaam hotel met trainingscentrum voor de paardensport. Eigenaar Ingrit Tsakonis: “We wonen in de polder en hebben hier een mooi complex neergezet om te laten zien dat niet alleen de kust van Schouwen-Duiveland interessant is, maar ook het gebied achter de kust.” Het hotel ligt aan de rand van Plan Tureluur. Bijzonder hieraan is dat verzilte landbouwgronden zijn omgevormd tot een prachtig nieuw natuurgebied waar veel verschillende vogelsoorten broeden.
Vanuit de haven van vissersdorp Bruinisse maakten de Koning en Koningin in een politieboot de overtocht naar Sint Philipsland. Daar sprak het Koninklijk Paar met agrariërs, vertegenwoordigers van het waterschap en andere (ervarings)deskundigen over de verzilting van de bodem. Alle betrokkenen werken nauw samen aan innovatieve oplossingen, waaronder de introductie van gewassen die beter tegen zout in het grondwater kunnen.
In Zorgcentrum De Schutse in Sint-Annaland gingen de Koning en Koningin in gesprek met inwoners, vrijwilligers, zorgverleners en ondernemers. De saamhorigheid op Tholen is groot en men legt zich er niet zomaar bij neer dat het voorzieningenniveau in de kleine kernen afneemt. Alle betrokkenen slaan de handen ineen en er zijn tal van initiatieven waarin de zorg voor elkaar centraal staat. Voorbeelden hiervan zijn Bieb in de Buurt en zorgcoöperatie Anna Zorgt. In Tholen spraken de Koning en Koningin in de fabriekshal van HEMI winkelinrichting met ondernemers over de opgave om goed personeel te vinden voor het groeiende bedrijfsleven.
Commissaris van de Koning Han Polman: “De Zeeuwen zijn van oudsher misschien een beetje bescheiden. Ze willen niet pochen en doen zich nooit anders voor dan ze zijn. Dit bezoek van de Koning en Koningin maakt dat wij toch schitteren. Belangrijk is dat er veel verbindingen zijn gelegd, ook tussen bedrijven. Alleen al door de aankondiging van het bezoek zochten mensen elkaar op en vroegen ze zich af: wat kunnen we nog meer voor elkaar betekenen?”
23 en 24 oktober: 'Onze band blijft altijd bestaan'
Op 23 en 24 oktober waren Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima de derde Oranje-generatie die een Staatsbezoek bracht aan Koningin Elizabeth II. De grootouders en ouders van de Koning gingen hen in 1972 en 1982 voor. Het programma omvatte officiële elementen, zoals een welkomstceremonie op Horse Guards Parade en een Staatsbanket op Buckingham Palace, maar er was ook ruimte voor onderdelen met een informeel karakter, zoals een bezoek aan de veelkleurige Zuid-Londense wijk Brixton.
Het Verenigd Koninkrijk en Nederland hebben van oudsher hechte banden. De Nederlandse stadhouder Willem III was van 1689 tot zijn overlijden in 1702 zelfs Koning van Engeland en Schotland. Momenteel wonen er 150.000 mensen met de Nederlandse nationaliteit in het Verenigd Koninkrijk. Door de vele nauwe contacten en relaties maken veel mensen zich zorgen over de gevolgen van het besluit van de Britten om de Europese Unie te verlaten. De Koning ging dit onderwerp niet uit de weg in een toespraak in het Palace of Westminster voor het House of Commons en het House of Lords: “Het doet ons oprecht verdriet een nabije partner uit de Unie te zien vertrekken. Maar vanzelfsprekend respecteren wij volledig Uw soevereine keuze. (…) Onze band blijft altijd bestaan, hoe hoog de golven ook gaan. Het Verenigd Koninkrijk blijft een belangrijke partner. Voor de Europese Unie. En voor ons als Uw directe Noordzeebuur. Brexit is dan ook geen afscheid.”
Beëdigd
Op 29 oktober beëdigde Zijne Majesteit de Koning de nieuwe vicepresident van de Raad van State mr. Thom de Graaf. Twee dagen daarna, op 31 oktober, waren de Koning en Koningin aanwezig bij de buitengewone vergadering van de Raad van State ter gelegenheid van het afscheid van diens voorganger: de heer Piet Hein Donner. De Koning hield als voorzitter van de Raad van State een korte toespraak, waarin hij de vertrekkende vicepresident als volgt typeerde: “Onder het driedelig grijs klopt een warmbloedig hart. Uw maatschappelijke betrokkenheid is groot en U heeft een scherp oog voor wat ingewikkelde wetten en regels teweeg kunnen brengen (of juist niet teweeg kunnen brengen) in het leven van mensen. Bij het maken van wetten moet altijd gekeken worden naar het ‘doe-vermogen’ van burgers, betoogt U keer op keer.”
Beëdigingen ten overstaan van de Koning vinden plaats op grond van wettelijke voorschriften. Zijne Majesteit de Koning ontving in 2018 vierentwintig mensen ter beëdiging. Naast de vicepresident van de Raad van State betrof het de minister van Buitenlandse Zaken, de commissarissen van de Koning van Overijssel en Noord-Holland, vijf staatsraden, twee staatsraden in buitengewone dienst, een staatsraad van het Koninkrijk voor het land Curaçao bij de Raad van State en twaalf Nederlandse ambassadeurs.
Pleitbezorger ontmoet Nederlandse parlementariërs
Op 31 oktober sprak Hare Majesteit Koningin Máxima op het ministerie van Buitenlandse Zaken met de leden van de Tweede Kamer van de Algemene Commissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking over haar werk voor de Verenigde Naties. Het gesprek vond op verzoek van de Commissie plaats. De Koningin zet zich als speciale pleitbezorger van de secretaris-generaal van de VN in om financiële diensten toegankelijk te maken voor iedereen, in het bijzonder mensen in armoede. Het gaat om veilige toegang tot een bank- of spaarrekening, maar ook om verzekeringen, leningen en pensioenen. Al deze diensten helpen mensen om tegenslagen op te vangen en te investeren in hun toekomst. De parlementariërs vroegen de speciale pleitbezorger naar de inhoud van haar werk en de aandacht voor verschillende doelgroepen, zoals vrouwen en ouderen.
Ieder jaar verschijnt een jaarverslag met de stand van zaken rond inclusieve financiering voor ontwikkeling. De Koningin bood dit verslag op 26 september aan VN-secretaris-generaal Antonio Guterres aan. Ze kon daarin belangrijke voortgang melden. Volgens de meest actuele ‘Findex’-cijfers uit 2017 heeft 69 procent van de volwassenen in de wereld toegang tot financiële diensten. Zes jaar eerder was dat nog 51 procent. De opkomst van mobiele telefonie en digitaal betalingsverkeer heeft hier sterk aan bijgedragen.
