Mei 2018
4 mei: Herdenken is een erezaak
Tijdens de Nationale Herdenking op 4 mei herdenken we de Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en oorlogssituaties en vredesmissies nadien. Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander en Hare Majesteit Koningin Máxima legden namens de Nederlandse bevolking de eerste krans bij het Nationaal Monument op de Dam. Na de twee minuten stilte werden vijf kransen gelegd voor de omgekomen verzetsmensen, de vervolgden, de burgerslachtoffers, de omgekomen burgers in Azië en voor de omgekomen militairen en het koopvaardijpersoneel.
Voor de plechtigheid op de Dam hield Daan Heerma van Voss in de Nieuwe Kerk de 4-mei voordracht. Hij is geboren in 1986 en gaf zijn visie op de waarde van herdenken voor jonge mensen die de oorlog alleen uit verhalen kennen: “Voor de mensen die het niet hebben meegemaakt, is niets makkelijker dan vergeten. Sterker nog, technisch gezien vergeten wij niet, omdat we het ons nooit hebben herinnerd. Het gaat niet over ons. Waar Harry Mulisch, die in 1992 de eerste 4 mei-voordracht hield, nog unverfroren kon zeggen: ‘ik ben de Tweede Wereldoorlog’, kunnen wij die nooit iets anders dan vrede hebben gekend ons verschuilen achter de gedachte: de oorlog, dat zijn anderen. Dat maakt vergeten tot de meest voor de hand liggende vorm van wreedheid die er is.” De conclusie van Daan Heerma van Voss: “Herdenken is geen plicht. Het is veel belangrijker dan dat. Het is een erezaak. Soms is stilte het belangrijkste geluid dat we kunnen voortbrengen.”
5 mei: Lied dat de harten raakt
De Nationale Viering van de Bevrijding werd op 5 mei traditiegetrouw afgesloten met een concert op en rond de Amstel voor Koninklijk Theater Carré. Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander, Hare Majesteit Koningin Máxima en minister-president Mark Rutte waren erbij. Samen met duizenden anderen op bootjes en op de kades en bruggen, luisterden zij naar het Rotterdams Philharmonisch Orkest onder leiding van Antony Hermus. Dansers van het Nederlands Dans Theater dansten het stuk Stop-Motion van choreografen Sol León en Paul Lightfoot. Als solisten traden op violiste Noa Wildschut en vocalisten CB Milton, Willemijn Verkaik, Bastiaan Everink en Maan.
Maan won in 2016 The Voice of Holland. “Ik ben twintig jaar dus de Tweede Wereldoorlog heb ik niet meegemaakt, maar mijn opa’s en oma’s leefden wel in die tijd. Via hun verhalen heb ik er dus toch het een en ander van meegekregen. Ik vind het mooi dat ik tijdens het 5 mei-concert kan optreden om de vrijheid te vieren, terwijl ik mijn opa’s en oma’s in mijn achterhoofd houd.”
Sinds 1998 eindigt het 5 mei-concert ieder jaar met We’ll Meet Again. Dit lied is bekend geworden door Vera Lynn. Zij kreeg in 1940 haar eigen radioprogramma waarin zij boodschappen doorgaf aan soldaten in het buitenland en verzoeknummers zong. In 1942 nam ze We’ll Meet Again op. Dit lied raakte de harten van velen die tijdens de oorlog van hun geliefden gescheiden waren.
8 mei: Kantelmomenten in de beeldhouwkunst
In 1918 werd de Nederlandse Kring van Beeldhouwers opgericht. Deze vereniging behartigt niet alleen de belangen van beeldhouwers, maar wil ook de belangstelling voor driedimensionale kunst in Nederland en daarbuiten bevorderen. Beeldhouwers als Joseph Mendes da Costa, Mari Andriessen en Hildo Krop waren leden van het eerste uur. Honderd jaar na de oprichting telt de Kring 180 leden.
Om het eeuwfeest luister bij te zetten, organiseerde de Kring een veelzijdige tentoonstelling in Pulchri Studio in Den Haag onder de titel ‘Beeldreflecties’. Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix verrichtte de opening. De tentoonstelling stelde zeven ‘signaalbeelden’ centraal die veranderingen in de beeldhouwkunst markeren, van de ingetogen ‘Blinde Bedelaar’ van Tjipke Visser uit het begin van de 20ste eeuw tot het voluptueuze ‘Boomsieraad’ van Maria Roosen uit 2008. Honderd leden van de Kring lieten zich door deze beelden inspireren om een nieuw kunstwerk te maken.
Curator van de tentoonstelling was Jeroen Damen: “Onze jubileumtentoonstelling is geen geschiedenisles, maar een overzicht van belangrijke kantelmomenten in de beeldhouwkunst. Het gaat over beeldhouwkunst nú. Kun je nu nog wel van ‘beeldhouwkunst’ spreken, of bestaan er tegenwoordig alleen nog maar grensoverschrijdingen, die alle kunsten aan elkaar koppelen? En hoe ga je daar als Beeldhouwersclub mee om? We proberen antwoorden op de vraag naar de identiteit van de nieuwe beeldhouwkunst te vinden.”
15 mei: Ik ben wat ik maak
‘Ik ben wat ik maak’. Dat is het motto van Social Label, opgericht door Petra Janssen en Simone Kramer. Social Label schept samen met gerenommeerde ontwerpers als Piet Hein Eek en Kiki van Eijk werkgelegenheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Al doende leren zij praktische vaardigheden en ontlenen zij trots aan de mooie dingen die zij maken. Social Label werkt samen met twaalf werkplaatsen van zorginstellingen en bedrijven in het hele land.
In een oude veevoederfabriek in Den Bosch opende op 15 mei het Social Label Lab haar deuren: een gemeenschappelijke plek waar ontwerpers, makers en designliefhebbers elkaar kunnen ontmoeten. Het Lab omvat ook een conceptstore waar de producten (waaronder vazen, lampen, bezems en schorten) te koop zijn. Hare Majesteit Koningin Máxima verrichtte de opening.
Simone Kramer: “Wij ontwerpen arbeid op maat. We vragen ontwerpers om een mooi product te ontwikkelen op basis van de kwaliteiten van mensen. Die groep is groter dan je denkt. Het zijn niet alleen mensen met een beperking of jongeren die uitvallen op school. Steeds meer mensen komen aan de zijlijn te staan. Daarom moeten we onze economie op een andere manier vormgeven, zodat niemand aan de kant blijft staan.”
De Koningin ontmoette onder anderen Jolinde Vos. Zij decoreert servies in blauwwitte tinten. ”Ik heb geen benen meer. Werk verandert niets aan die situatie. Maar ik voel me er wel beter door!”
16 mei: Solidariteit
De vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van geloof, de vrijwaring van gebrek en de vrijwaring van vrees. Deze vier vrijheden stelde de Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt in 1941 centraal tijdens zijn State of the Union. De Roosevelt Foundation uit Middelburg en het Roosevelt Institute uit New York eren de nagedachtenis van de president met de Four Freedoms Awards, die om het andere jaar worden uitgereikt.
Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander, Hare Majesteit Koningin Máxima en Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix woonden op 16 mei de uitreiking in Middelburg bij. De award voor de vrijheid van meningsuiting werd uitgereikt aan Erol Önderoğlu. Als correspondent voor Reporters Without Borders in Turkije en redacteur van het onafhankelijke persagentschap Bianet doet hij al twintig jaar verslag van rechtszaken tegen journalisten. Daarbij laat hij zich niet afschrikken door bedreigingen en opsluiting: “Mijn meest trotse moment was toen tientallen collega’s, advocaten en vrienden voor de gevangenismuur demonstreerden. Ik zei toen tegen mezelf: ook al zit je achter de tralies, je slaagt er wel in deze mensen bij elkaar te brengen om uiting te geven aan hun solidariteit.”
De International Four Freedoms Award werd uitgereikt aan Christiana Figueres, vertegenwoordiger van het Paris Climate Agreement. Andere awards gingen naar bisschop Paride Taban uit Zuid-Soedan, Emmanuel de Merode van de Virunga Alliance in de Democratische Republiek Congo en Urmila Chaudhary uit Nepal.
16 mei: Taaie strijd
In Nederland overlijden ieder jaar circa veertig mensen aan de gevolgen van hiv en aids. Wereldwijd waren er in 2016 één miljoen aidsdoden. De strijd tegen aids is taai, maar levert gelukkig wel resultaat op. Mede dankzij de inzet van aidsorganisaties in de hele wereld is het aantal mensen dat is overleden aan de gevolgen van aids sinds 2005 met 40% gedaald.
De Red Ribbon, het rode lintje, staat symbool voor de solidariteit met mensen die leven met hiv en aids. Op 16 mei vond in AFAS Live in Amsterdam het Red Ribbon Concert plaats om aandacht te vragen voor de internationale aidsbestrijding. Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander, Hare Majesteit Koningin Máxima en Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Mabel waren hierbij. Het concert was georganiseerd door de organisaties achter AIDS2018, een internationale conferentie voor artsen, wetenschappers en aidsactivisten, die in de zomer in Amsterdam werd gehouden.
De Koning en Koningin en Prinses Mabel ontmoetten onder anderen Chris Lensen, die vertelde hoe het is om te leven met hiv: “Er heerst nog een taboe op hiv in Nederland. Ik merk dat mensen vaak schrikken als ik het vertel en dat komt altijd voort uit onwetendheid. Ze hebben geen idee wat hiv eigenlijk is. Sommige mensen denken dat je het al kunt krijgen als je met iemand zoent of zelfs als je van hetzelfde bord eet. Dat is niet zo; niemand hoeft bang voor me te zijn.”
23-25 mei: Titaantje
Luxemburg behoort tot de meest internationaal georiënteerde landen van Europa. Bijna de helft van de Luxemburgse inwoners is afkomstig uit het buitenland en dagelijks passeren nog eens 180.000 Europeanen de grens om in Luxemburg te werken.
De historische banden tussen Nederland en het Groothertogdom zijn nauw. De Koningen Willem I, II en III waren ook Groothertog van Luxemburg. Pas na het overlijden van Willem III in 1890 kwam er een eind aan deze ‘Personele Unie’. De relaties bleven echter hecht: samen met België werd na de Tweede Wereldoorlog de samenwerking in Benelux-verband steeds verder uitgebouwd.
Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander en Hare Majesteit Koningin Máxima brachten van 23 tot en met 25 mei een Staatsbezoek aan Luxemburg op uitnodiging van Zijne Koninklijke Hoogheid Henri, Groothertog van Luxemburg, en Groothertogin Teresa. Op de eerste dag spraken zij met onder anderen de voorzitter van het parlement, Mars Di Bartolomeo, de minister-president, Xavier Bettel en de minister van Buitenlandse Zaken, Jean Asselborn.
In zijn tafelrede bij het Staatsbanket ging de Koning in op het bijzondere karakter van Luxemburg. “Hoe kunnen we het karakter van Luxemburg in een beeld vangen? Misschien moet ik daarvoor teruggrijpen op uw eigen geschiedenis, en wel op een uitvinding van de grote Luxemburgse wetenschapper Guillaume Kroll. Tachtig jaar geleden was hij de eerste die erin slaagde om uit mineralen het kostbare metaal titaan te winnen. Nu heeft titaan drie eigenschappen. Eén: het is licht, maar zéér sterk. Twee: het roest niet. Drie: het is bestand tegen grote temperatuurschommelingen. Deze kwaliteiten lijken mij alle drie bij uitstek van toepassing op Uw land.”
De tweede dag van het bezoek begon met een bezoek aan het industriële erfgoed van Belval. De staalindustrie was lange tijd een pijler van de Luxemburgse economie. In 1997 zijn de hoogovens stilgelegd. Dankzij een stedenbouwkundig project ontworpen door de Nederlandse architect Jo Coenen, is de industriële zone bewaard gebleven. De Koning en Koningin zagen hoe Belval is getransformeerd tot een moderne stadswijk waarin wetenschap, wonen, werken en cultuur zijn verenigd. De dag werd afgesloten met een door het Koningspaar aangeboden concert van violiste Simone Lamsma en leden van het Radio Filharmonisch Orkest in de sfeervolle Philharmonie.
De derde dag van het bezoek stond vooral in het teken van de samenwerking op weg naar een circulaire economie (een economie waarin grondstoffen en producten worden hergebruikt met behoud van de waarde).
25 mei: Explosie van kleur
In 1918 richtte een groepje jonge Groningse kunstenaars een eigen kunstkring op: De Ploeg. Met hun markante werk gaven zij een heel nieuw perspectief op het Groninger landschap en zijn bewoners. Geen gedekte tonen en realistische voorstellingen, maar felle kleuren en expressionistische vormen. Honderd jaar later werd de geboorte van De Ploeg uitgebreid herdacht in Groningen. Centraal binnen die viering stond de tentoonstelling ‘Avant-garde in Groningen. De Ploeg 1918-1928’ in het Groninger Museum, die op 25 mei door Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander werd geopend.
Conservator Mariëtta Jansen: ”De kunstenaars van De Ploeg wilden in 1918 een beetje leven in de brouwerij brengen in het traditionele kunstklimaat in Groningen”. Zij citeerde tijdens de opening de schilder Jan Altink, die de kring aan haar naam hielp: “Omdat er in Groningen niet zoveel te doen was op kunstgebied, dacht ik aan ontginnen en dus aan ploegen.”
Directeur van het Groninger Museum Andreas Blühm ging in op de blijvende betekenis van de kunstenaars van De Ploeg, onder wie ook Jan Wiegers, Johan Dijkstra en Hendrik Nicolaas Werkman: “Hun vrijheidsstreven uitte zich in een explosie van kleur. De kunst van de Ploegers is nog steeds aanstekelijk. Hun schilderijen hebben onze kijk op het Groninger landschap bepaald. Is het niet zelfs zo dat deze kunstenaars ons geleerd hebben deze schoonheid te waarderen? En is het niet door hun werk dat wij zo sensibel reageren als die schoonheid wordt aangetast?”
30 mei: 'Mensen hebben iets voor elkaar over'
Dankzij de onbetaalde inzet van bevlogen vrijwilligers komt veel moois tot bloei in ons Koninkrijk. Hun betekenis voor onze cultuur en natuur is van onschatbare waarde. De meeste weldoeners blijven het liefst achter de schermen, waardoor hun inspirerende voorbeeld onzichtbaar blijft. Met de Zilveren Anjers richt het Prins Bernhard Cultuurfonds ieder jaar de schijnwerper op drie van hen.
Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix reikt de Zilveren Anjers ieder jaar uit in het Koninklijk Paleis Amsterdam. Op 30 mei onderscheidde zij Alice van Romondt voor haar bijzondere inzet voor de cultuur, de literatuur en de kunsten op Aruba. Dankzij haar gedrevenheid is onder meer de Nationale Bibliotheek in Oranjestad tot stand gebracht. Hans van der Ven kreeg een Zilveren Anjer voor zijn rol als mecenas. Hij maakt de verwerving van kunstwerken mogelijk die belangrijk zijn binnen het cultureel erfgoed van Nederland.
De derde Zilveren Anjer ging naar Piet de Boer, al meer dan vijftig jaar voorzitter en drijvende kracht van het Volendams Opera Koor. Bij de uitreiking maakte hij duidelijk dat een koor méér is dan een muzikaal ensemble: “Een koor is ook een groep mensen die naar elkaar toegroeien. Het is een sociale club. Mensen hebben iets voor elkaar over. Dat is de basis van een vereniging. Die sfeer in het koor hebben we samen opgebouwd en behouden.” Het voltallige koor bracht aansluitend het Zigeunerkoor uit Verdi’s Il Trovatore ten gehore.
