Koninklijk wapen en Rijkswapen
Het wapen van het Koninkrijk der Nederlanden is hetzelfde als het wapen van de Koning der Nederlanden. In 1815 is het wapen voor het eerst vastgesteld en in 1907 is het gewijzigd. In 1980 werd hetzelfde wapen opnieuw vastgesteld.
De Koning der Nederlanden heeft het recht het Koninklijk wapen te voeren. Daarnaast kan de Koning ondernemingen het Koninklijk wapen met de toevoeging 'Bij Koninklijke Beschikking Hofleverancier' toekennen.
Het gebruik van elementen uit het Koninklijk wapen of Rijkswapen is niet toegestaan. Het zou de indruk kunnen wekken dat iemand namens, of met toestemming van, de Koning of de Nederlandse staat handelt. Er mag bijvoorbeeld niet een leeuw worden afgebeeld die een sterke gelijkenis vertoont met de leeuw uit het Rijkswapen.
Rijkswapen
Na de Tweede Wereldoorlog werd de Nederlandse rijksoverheid opgedeeld in ministeries. Op het briefpapier van al deze afzonderlijke departementen prijken varianten van het Rijkswapen. Vanaf de jaren zeventig willen de ministeries zich echter van elkaar onderscheiden. Vroeg of laat kozen ze allemaal voor een eigen visuele identiteit.
In 2007 besloot het kabinet Balkenende IV een einde te maken aan de gefragmenteerde presentatie die daardoor was ontstaan met één huisstijl voor de hele rijksoverheid. Het aloude Rijkswapen maakt een rentree in het ontwerp van het nieuwe logo. Op 4 juli 2007 besloot de ministerraad dat alle organisaties die rechtstreeks onder ministeriële verantwoordelijkheid vallen, het Rijkslogo en de bijbehorende huisstijl gaan dragen.
In 2008 werd het Rijkslogo geïntroduceerd, waarop het gestileerde Rijkswapen is weergegeven. Officiële documenten van de Rijksoverheid zijn inmiddels te herkennen aan eenzelfde vormgeving.
Klein Rijkswapen
Het Klein Rijkswapen bestaat alleen uit het wapenschild met de Koninklijke Kroon. De schildhouders ontbreken. Dit wapen is niet veel gebruikt. Het kwam vroeger voor op bijvoorbeeld de gulden en op postzegels.
Geschiedenis van het Koninklijk wapen en Rijkswapen
Bij Koninklijk besluit van 24 augustus 1815 werd het Rijkswapen en Koninklijk wapen vastgesteld. In 1907 werd het wapen nauwkeuriger omschreven en vonden er enkele wijzigingen plaats. Onder meer de schildhoudende leeuwen werden vanaf dat moment niet meer van voren maar van opzij afgebeeld.
In het Koninklijk besluit van 10 juli 1907 wordt het wapen omschreven als:
“in azuur, bezaaid met staande blokjes van goud, een klimmende rechtsgewende leeuw van goud , gekroond met eene kroon van drie bladen en twee parelpunten van hetzelfde, getongd en genageld van keel, in den rechtervoorklauw opgeheven houdende in schuinlinkschen stand een ontbloot Romeinsch zwaard van zilver, met gevest van goud, en in den linker een bundel van zeven pijlen van zilver, met punten van goud, de punten omhoog, en de pijlen te zamen gebonden met een lint van goud.”
Op een lint dat onder het wapenschild bevestigd is, staat de spreuk 'Je Maintiendrai' (Ik zal handhaven). De wapenspreuk is sinds stadhouder Willem I de wapenspreuk van het Huis Oranje-Nassau. Koning Willem I nam de spreuk in 1815 over in het Koninklijk wapen.
Symboliek Koninklijk wapen en Rijkswapen
De leeuw op het wapenschild draagt een zwaard en een bundel van zeven pijlen. De leeuw is afkomstig uit het wapen van het Huis Nassau, het zwaard en de pijlenbundel van de Statenleeuw. De Statenleeuw stond op het wapen van de Staten-Generaal tijdens de Republiek der Verenigde Nederlanden. De pijlen staan symbool voor de zeven provinciën. De pijlen symboliseren ook samenwerking: de afzonderlijke pijlen zijn kwetsbaar, maar samen vormen ze een grote kracht. De kroon en de mantel benadrukken de Koninklijke waardigheid van het Huis Oranje-Nassau.