In de Grondwet staat dat de Koning samen met de ministers de regering vormt. De Koning is het staatshoofd. Het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden regelt de staatkundige relatie tussen de vier landen van het Koninkrijk.

Elk land van het Koninkrijk is verplicht ervoor te zorgen dat de rechten van de mens, de rechtszekerheid en deugdelijkheid van bestuur in het land tot uitdrukking komen. Het Koninkrijk heeft tot taak deze waarden te waarborgen.

Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden

In het Statuut staat dat de landen zelfstandig hun eigen aangelegenheden behartigen. Daarnaast geeft het Statuut regels voor onderlinge samenwerking, bijstand, overleg en staatsinrichting van de landen.

Samen verzorgen de landen de zogenoemde Koninkrijksaangelegenheden, zoals de handhaving van de onafhankelijkheid en verdediging van het Koninkrijk (defensie) en buitenlandse betrekkingen. Alle onderwerpen die niet als zodanig in het Statuut zijn opgenomen, zijn landsaangelegenheden.

Geschiedenis van het Koninkrijk der Nederlanden

Voorgeschiedenis

Tot 1795 was Nederland een republiek: de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Het was een bond van onafhankelijke staten die op basis van een gezamenlijk verdrag een staat vormden. De zeven gewesten waren autonoom, maar het buitenlands beleid en defensie waren een zaak van de gewesten gezamenlijk.

In de Franse tijd wordt de oude Republiek der Nederlanden omgevormd tot een moderne eenheidsstaat, de Bataafse Republiek genoemd (1795-1806). Onder Lodewijk Napoleon werd Nederland voor het eerst een Koninkrijk, het Koninkrijk Holland. Dit duurde slechts vier jaar (1806-1810).

In 1813 herwon Nederland zijn onafhankelijkheid. De zoon van de laatste stadhouder, Willem Frederik, keerde terug uit ballingschap en werd uitgeroepen tot soeverein vorst. De eerste Grondwet dateert uit 1814.

Verenigd Koninkrijk der Nederlanden

In 1815 bepaalde het Congres van Wenen dat de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden weer verenigd zouden worden. Willem Frederik riep zichzelf uit tot Koning van het nieuw ontstane Koninkrijk der Nederlanden. In 1815 werd Koning Willem I ingehuldigd als eerste Koning.

De Zuidelijke Nederlanden scheidden zich in 1830 af en in 1839 erkende Nederland met het Verdrag van Londen het nieuwe Koninkrijk België. Tot 1839 maakte ook Luxemburg deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden. Daarna was het als Groothertogdom in een personele unie verbonden met Nederland. De Koning was tevens Groothertog van Luxemburg.

In 1890 kwam een eind aan de personele unie omdat Wilhelmina als vrouw haar vader Koning Willem III in Luxemburg niet mocht opvolgen. Het hoofd van de andere tak van het Huis Nassau volgde Koning Willem III op als Groothertog van Luxemburg.

Overzeese gebieden

Het Koninkrijk der Nederlanden bezat ook nog een aantal overzeese gebiedsdelen: Nederlands-Indië, Suriname en de Nederlandse Antillen. Na de Tweede Wereldoorlog kwam het dekolonisatieproces op gang.
Koningin Juliana tekende in 1949 de soevereiniteitsoverdracht van Nederlands-Indië. Daarna erkende Nederland Indonesië als zelfstandige staat. Alleen Nieuw-Guinea behoorde nog tot 1962 bij het Koninkrijk der Nederlanden. In 1963 werd het gebied door de Verenigde Naties aan Indonesië overgedragen.

Op 15 december 1954 tekende Koningin Juliana het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden. Suriname en de Nederlandse Antillen kregen met het Statuut de status van land binnen het Koninkrijk. Suriname werd in 1975 een onafhankelijke republiek.

In 1986 kreeg Aruba, één van de zes eilanden van de toenmalige Nederlandse Antillen, de status aparte: een land binnen het Koninkrijk. In 2010 werd het land Nederlandse Antillen ontmanteld. Sindsdien maken Curaçao en Sint Maarten op gelijke wijze als Aruba als zelfstandig land deel uit van het Koninkrijk. Bonaire, Sint Eustatius en Saba kregen de status van bijzondere Nederlandse gemeenten en maken deel uit van Nederland.