Themabijlage Koning Willem-Alexander vijftig jaar

Kroonjaar

Op 27 april 2017 werd Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander vijftig jaar. Dat ging bepaald niet ongemerkt voorbij. Het kroonjaar werd groots gevierd en kreeg volop aandacht, niet alleen op de verjaardag van de Koning zelf, maar ook in de dagen daaromheen.

Aan de vooravond van Koningsdag, op 26 april, zonden NPO 1 en RTL 4 een uitgebreid vraaggesprek van Wilfried de Jong met de Koning uit. Meer dan 4 miljoen mensen keken daarnaar. “Ik hoop dat de persoon Willem-Alexander, die achter het ambt van Koning zit en die vijftig jaar wordt, de nadruk zal krijgen”, zei de Koning aan het begin van het interview.
 

Die hoop kwam uit. Wilfried de Jong keek met de Koning terug op diens leven, van zijn jeugd op Drakensteyn tot en met de eerste jaren van zijn Koningschap. Historische televisiefragmenten fungeerden daarbij als ankerpunt. In het gesprek kwamen dierbare herinneringen aan bod, maar ook verdrietige gebeurtenissen en moeilijke momenten. ‘Openhartig’ was een woord dat in veel reacties van kijkers terugkwam.
 

Interview met de Koning in vijftien citaten

Over zijn lagere-schooljaren:
“Het was een leuke en mooie tijd, met mijn ouders en mijn twee broers. Een onbezorgde jeugd.”

Over opgroeien in een gezin met drie jongens:
“Wij waren drie jongens. Het verschil tussen mij en mijn jongste broer is minder dan twee en een half jaar. Bij ons thuis was het hakken of gehakt worden.”

Over radio en televisie:
“Mijn hele jeugd was radio. Wij hadden geen televisie in Drakensteyn. Op zondagmiddag keken we altijd naar Super 8-filmpjes: Disney, Zorro, de Dikke en de Dunne en filmpjes die mijn moeder en vader in het buitenland hadden gemaakt.”

Over de puberteit:
“Ik was een heel gemiddelde puber, dus goed vervelend. Daar kwam bij dat in die tijd mijn vader ziek werd. Hij had last van depressies. Eén van de dingen in de puberteit is dat je je afzet tegen je ouders. Als je vader ziek is, kun je je niet tegen hem afzetten. Dat heb ik heel moeilijk gevonden.”

Over zijn diensttijd:
“Mijn Marinetijd is heel belangrijk geweest om structuur en discipline in mijn leven te brengen.”

Over de Val van de Muur:
“Het enige moment waar ik echt spijt van heb gehad in mijn leven is dat ik toen niet meteen in de auto ben gestapt en naar Berlijn ben gereden.”

Over zijn karakter:
“Ik ben redelijk vasthoudend. Als ik beet heb, ga ik ook echt door. Ik ben best wel veeleisend voor mijn omgeving. Maar als we klaar zijn, vind ik het fantastisch om dat met elkaar te delen.”

Over Prins Friso:
“Je beseft eigenlijk pas wat je verliest als je elkaar niet meer hebt.”

Over de Nederlanders:
“Het Nederlandse volk leeft met je mee in hoogte- en dieptepunten. Dat geeft ontzettend veel steun. Daar zijn we echt heel erg dankbaar voor.”

Over de waarde van zelfkennis:
“Als je jezelf niet kent, kun je nooit een publiek ambt goed vervullen. Je moet eerst jezelf door en door leren kennen. Dat is wat ik bij Amalia ook steeds benadruk.”

Over zijn leeftijd:
“Vijftig is het nieuwe dertig.”

Over zijn vrouw en dochters:
“Ik ben trots op mijn stralende dames die naast mij staan.”

Over het mobieltjesbeleid op de Eikenhorst:
“Met de vakantie gaan ze uit. ’s Avonds gaan ze uit. Dit is de theorie hè.”

Over het Koningschap:
“Het is 24 uur per dag verantwoordelijkheid. Maar U hoeft geen medelijden met mij te hebben. Ik heb een heel interessant leven. Ik ontmoet ontzettend interessante mensen en mag Nederland op een mooie manier vertegenwoordigen in het buitenland. Hier zit iemand die goed in zijn vel zit en blij is met het ambt dat hij mag uitoefenen.”

Over Koningin Máxima:
“We beginnen pas net. We zijn pas net achttien jaar samen.”
 

Koningsdag

Op 27 april waren de Koning, Koningin Máxima en hun drie dochters in Tilburg om daar Koningsdag mee te vieren. Prins Constantijn en Prinses Laurentien waren erbij, evenals Prins Maurits en Prinses Marilène, Prins Bernhard en Prinses Annette, Prins Pieter-Christiaan en Prinses Anita en Prins Floris en Prinses Aimée.

Het gezelschap arriveerde per Koninklijke trein en maakte daarna kennis met de Spoorzone, direct naast het station. Van oorsprong is dit een bedrijventerrein met een grote NS-werkplaats, waar generaties Tilburgers aan treinen en locomotieven hebben gesleuteld. Het gebied wordt nieuw leven ingeblazen als een aantrekkelijke stadswijk waar wonen, werken en cultuur samenkomen. Een aantal monumentale bedrijfsgebouwen krijgt daarbij een nieuwe bestemming.
 

Geïnspireerd door het netnummer 013 van Tilburg, presenteerden de stad en de omliggende gemeenten dertien verschillende werelden. Zo was er een ‘Ontdekstation’ waar de Prinsessen meehielpen met het teweegbrengen van een immense kettingreactie en gaven vijftig pianisten in de Koepelhal een massaal miniconcert. De regiogemeenten verzorgden samen een ‘Hart van Brabant Parade’, met vijfhonderd dansers en acteurs die van elke gemeente een kenmerkend aspect uitbeeldden.

Het slotevenement werd een warm Brabants bad met muziek van de Tilburg All Stars, onder wie Gers Pardoel, Kenny B, Julia van Helvoirt en Guus Meeuwis. Meeuwis’ klassieker ‘Proosten’ was de tune van Koningsdag 2017, maar met nóg meer enthousiasme zong iedereen mee met ‘Brabant’:

De mensen ze slapen
De wereld gaat dicht
En dan denk ik aan Brabant
Want daar brandt nog licht!
 

Koningsdagconcert

Op de avond van Koningsdag zond NPO 2 het Koningsdagconcert 2017 uit, dat op 3 april plaatsvond in Theaters Tilburg. De Koning en Koningin, Prinses Beatrix en Prins Constantijn zaten in de zaal, samen met honderden genodigden uit Tilburg en omstreken. Amsterdam Sinfonietta onder leiding van Candida Thompson bracht een wervelend en gevarieerd programma samen met het Tim Kliphuis Trio, het accordeonduo Toeac, de Tilburgse performer Tom America en de eveneens uit Tilburg afkomstige pianist Jan Willem Rozenboom. Studenten van Fontys Hogeschool voor de Kunsten Tilburg brachten een choreografie van Ed Wubbe.

Het uitgangspunt voor het Koningsdagconcert is een toegankelijk programma waarin klassieke muziek onverwachte verbindingen aangaat met andere muziekvormen. In de woorden van violist Tim Kliphuis: “We spelen muziek zonder hokjes, een soort mix van klassiek en jazz. Alles wat we mooi vinden krijgt ergens een plek en we denken niet na of iets nou hoge of lage kunst is. We verbinden die twee eigenlijk.”

Pianist Jan Willem Rozenboom is eveneens een muzikale bruggenbouwer. “In de jaren dat ik met de Goldbergvariaties van Bach bezig was ben ik ook steeds bezig geweest met mijn andere tak van sport en dat is muziek maken met Guus Meeuwis. Ik ontdekte een paar jaar geleden dat de aria waarmee de Goldbergvariaties beginnen erg veel gelijkenis heeft met het liedje Brabant dat ik samen met Guus Meeuwis heb geschreven.”
 

Diner met 150 Nederlanders

Op 20 februari verscheen er op de Facebookpagina van het Koninklijk Huis een kort filmpje dat binnen de kortste keren viraal ging. Twee lakeien zwaaiden de deuren open van een paleiszaal, waardoor een grote gedekte tafel zichtbaar werd met daaraan de Koning. Hij wendde zich tot de kijker en vroeg: “Viert U op 27 april ook een kroonjaar? Dan is op 28 april misschien één van deze honderdvijftig stoelen voor U. Mijn vrouw en ik verheugen ons erop.”

Iedere inwoner van het Koninkrijk der Nederlanden die op 27 april jarig is en in 2017 een kroonjaar bereikte (dus 20 jaar werd, of 25, of 30, en zo verder) kon zich opgeven. Die oproep leverde meer dan elfduizend reacties op. Sommige aanmeldingen kwamen meer keren binnen en niet iedereen die zich enthousiast opgaf, voldeed aan de spelregels. Daarom werd eerst een eerlijke lijst gemaakt van alle gegadigden. Daarna werd er geloot. Bij die loting werd erop gelet dat alle leeftijdscategorieën evenredig vertegenwoordigd waren. Alleen de leeftijdsgenoten van de Koning hadden een streepje voor: van hen werden er vijftig uitgenodigd.
 

Op vrijdagavond 28 april was het zover. Honderdvijftig Nederlanders betraden over de rode loper het Koninklijk Paleis Amsterdam voor het diner met de Koning en Koningin; de heren in smoking, de dames in avondjapon. Iedereen werd voor aanvang van het diner persoonlijk door het Koningspaar begroet.

“Als u van plan was om uw verjaardag niet groots te vieren, is dat mislukt”, zei de Koning in de tafelrede waarin hij zijn gasten welkom heette. “En als u dat wel gedaan heeft, moet u dit maar zien als een afterparty.”
 

De Koning besloot zijn speech als volgt. “Nu zou ik u willen uitnodigen om een toost op onszelf te drinken, want dat hebben we verdiend. En misschien kunnen we dan ook gewoon ‘lang zullen wij leven’ zingen.”
En zo werd het diner feestelijk ingeluid.

Onder de gasten waren een postbezorger, een huisarts, een kraanmachinist, een kapster, een caféhouder, een webdesigner, een huisman, een lerares, een boer, een belastingadviseur, een kok, een fitnesstrainer en een zeebioloog. Er waren studenten van 20, maar ook enkele mensen van zeer gevorderde leeftijd. De twee oudste gasten waren de 90-jarige Johannes Post uit het Drentse Vledder en de 100-jarige Ernestine Richardson uit Brunssum. Onder de gasten was één tweeling: Janny en Gerda Albers uit Kampen. En maar liefst drie gasten heetten Koning of Konings!
 

Na afloop van het diner ging het Koningspaar met alle gasten naar buiten voor een groepsfoto met alle jarigen en met iedereen die op de Dam aanwezig was. Deze ‘usfie’ werd genomen met een gigapixelcamera, waardoor iedereen zichzelf haarscherp op de foto kon terugvinden.

Onder de gasten was theatermaker Jeroen Konings uit Den Bosch, die op 27 april zijn 45ste verjaardag vierde. “Ik las op Twitter dat de Koning dit zo zou vieren en toen dacht ik: leuk voor anderen, maar waarom zou ik me opgeven. Maar later veranderde dat in: waarom niet? Weken later zag ik dat ik gebeld was door een telefoonnummer uit Amsterdam en dat gebeurt me niet heel vaak. Toen dacht ik: ze bellen me vast niet omdat ik bij de tienduizend mensen hoor die niet mogen komen.”
 

Voor sommige gasten voelde het een beetje onwennig om zonder hun partner naar een diner te gaan. Dit stond de feestvreugde echter allerminst in de weg. “Daardoor was iedereen heel vriendelijk en open”, aldus Patricia Buskermolen uit Barsingerhorn. “Het diner was ongedwongen en de sfeer was goed”, aldus Pieter Thys Faber uit Wommels.
 

Vijftig uur open

Na afloop van het verjaardagsdiner was het Koninklijk Paleis Amsterdam vijftig uur aaneengesloten geopend voor belangstellenden. Voor hen was een bijzondere expositie samengesteld over vijftig jaar Nederland, van 1967 tot 2017. Vijf grote glazen kijkkasten gaven elk een beeld van een decennium, met iconische voorwerpen die de geest en atmosfeer van die tijd opriepen.

In de eerste vitrinekast stond de wieg waarin Prins Willem-Alexander in 1967 lag. Deze wieg kreeg Koningin Wilhelmina bij de geboorte van Prinses Juliana als geschenk uit naam van alle Amsterdamse vrouwen. Het cadeau doet inmiddels een eeuw dienst: ook de drie dochters van de Koning hebben erin gelegen.

In dezelfde vitrine werd de sfeer van de jaren 1967-1977 voelbaar gemaakt door onder meer Meneer De Uil uit de Fabeltjeskrant, een ouderwetse gaskachel, de jurk waarin Lenny Kuhr in 1969 het Songfestival won en een paar rolschaatsen waarmee tijdens de autoloze zondagen van 1973 op de Nederlandse snelwegen werd gereden.
 

Lopend langs de vitrinekasten konden de bezoekers een spoor van persoonlijke en collectieve herinneringen volgen: de strippenkaart, het ruimtepak van Wubbo Ockels, Stier Herman, de Carvox 2500 (de voorloper van de mobiele telefoon), de guldenbiljetten Zonnebloem, Snip en Vuurtoren, de Rubiks Kubus, de ‘gabbersmoking’, het zadel van de legendarische Olympisch kampioen Bonfire en een replica van de roze taart die werd aangesneden bij de eerste huwelijksvoltrekking van partners van gelijk geslacht.

Ook objecten uit het persoonlijk leven van de Koning waren te zien: flipperkast Joker Poker waarop hij met zijn beide broers speelde, zijn doctoraalscriptie, de noren waarop hij in 1986 als W.A. van Buren de Elfstedentocht reed en het Groot Tenue van de Koninklijke Marine dat hij droeg bij zijn huwelijk. De meeste blikken gingen echter niet naar dit tenue, maar naar de ivoorkleurige zijden trouwjapon van zijn vrouw, ernaast.
 

In totaal verwierven 12.500 mensen een gratis toegangsbewijs voor een bezoek aan het Paleis tijdens de bijzondere openstelling. Zij konden niet alleen de tentoonstelling zien, maar werden ook getrakteerd op optredens en onverwachte ervaringen, zoals verassingsconcertjes en een stille disco in de Burgerzaal. “Op een gegeven moment stonden we zelfs te hakken. Dat was een once in a lifetime-moment”, aldus een bezoeker. Op zondagavond 30 april om 00.00 uur sloot het Paleis zijn deuren, na de langste aaneengesloten publieke openstelling in zijn geschiedenis.
 

Afsluiting

Op 29 april ontving de Koning op het Koninklijk Staldepartement bij Paleis Noordeinde familieleden en vrienden. Met hen sloot hij de viering van zijn vijftigste verjaardag af. En ook daarbij kon vanzelfsprekend gedanst worden.