Kersttoespraak van de Koning, 25 december 2023
‘Vrede op aarde.’ Dat vooruitzicht is de essentie van het Kerstfeest. We vieren de geboorte van een Kind. Een nieuw begin voor ons allemaal.
Het is moeilijk te geloven voor wie het wereldnieuws op zich laat inwerken. Waar ooit de kribbe stond en de engelen zongen, staan mensen nu fel tegenover elkaar. Er zijn diepe wonden geslagen en vrede en verzoening lijken verder weg dan ooit.
De schokgolven In Israël en Gaza – maar ook in Oekraïne, Afrika en elders in de wereld – bereiken ons ook hier. Geen dijkverhoging die ons daartegen kan beschermen. De gewelddadigheden dáár leiden tot spanningen híer. Veel mensen voelen zich bang.
En er is dicht bij huis nog zoveel méér dat onzeker kan maken. Velen hebben het idee dat we elkaar aan het kwijtraken zijn. Je snapt soms niet meer wat anderen bezielt. Zo dichtbij en toch vaak vreemden voor elkaar.
Wat kunnen we hier zelf aan doen? Het Kerstfeest is bij uitstek een moment om eens in de spiegel te kijken. Een moment van bezinning.
Dat begint bij de vraag wat ‘vrede op aarde’ eigenlijk is. Gaat het om harmonie? De afwezigheid van onenigheid en strijd?
Ik denk van niet. Vrede is geen gezapige rust, geen collectieve winterslaap. Vrede is het vermogen om conflicten beheersbaar te houden. Tegenstellingen horen erbij. Ze houden ons wakker en zorgen ervoor dat vergeten belangen aan bod komen en dat nieuwe oplossingen een kans krijgen.
Zonder tegenstellingen geen vooruitgang. Maar de manier waarop we ermee omgaan is allesbepalend. Er zijn regels die voor iedereen gelden. Wij Nederlanders kennen een democratische rechtsorde. Die geeft ons houvast en zekerheid. Discriminatie in welke vorm dan ook is uit den boze.
Het intimideren, bedreigen en schofferen van mensen is buiten de orde. Wie daarvoor kiest, verlaagt zichzelf en beschadigt onze gemeenschap.
Als de grote wereldproblemen onze krachten te boven gaan, kunnen we in ieder geval wél zorgen dat we in eigen land vreedzaam samenleven en tegenstellingen overbruggen.
Dat vraagt iets van de manier waarop we met elkaar omgaan. Als we boos zijn over dingen die ons raken, zijn we te snel geneigd te denken: wie is er fout? Wie is er schuldig?
Maar fouten maken is menselijk. Sterker nog: fouten maken en daarvan leren, maakt ons tot bétere mensen.
In de luchtvaart is het gebruikelijk om dingen die misgaan niet onder de pet te houden, maar juist te delen. Wij piloten melden incidenten en misverstanden uit de praktijk die vervolgens worden verwerkt in trainingen en opleidingen. Ik heb daar regelmatig plezier van gehad. Het helpt je om steeds een beetje beter te worden en maakt het vliegen nog veiliger.
Een harde afrekencultuur maakt onze leefwereld onherbergzaam. Ze belemmert bovendien dat we samen verder komen en oplossingen vinden. Als we onze energie nu eens zouden besteden aan het samen vinden van oplossingen, dan komen we veel verder.
Laat dit Kerstfeest een moment zijn om een nieuwe start te maken. Niet elkaar voortdurend streng de maat nemen als mensen. Maar de menselijke maat omarmen, met begrip voor persoonlijke twijfels, zorgen en tekortkomingen.
Er is geen tweede Nederland. Wij vormen dit land samen. En het is nog steeds een van de allerbeste plekken op de wereld.
Dat zal het blijven. Daar geloof ik in. Ik ben ervan overtuigd dat dit onze kracht is: tegenstellingen overbruggen.
Dat betekent: de moed opbrengen om je open te stellen voor tegengeluiden en te luisteren. De moed ook om terughoudend te zijn in het doorduwen van het eigen gelijk en in plaats daarvan een ander ruimte te gunnen.
Naar aanleiding van de gebeurtenissen in Israël en Gaza, spraken mijn vrouw en ik met een groep Nederlanders met heel verschillende achtergronden over de vraag hoe we in ons eigen land de vrede kunnen bewaren. Ik voel nog de pijn en zorgen van deze mensen. Maar ook: hun kracht om tóch te proberen elkaar te bereiken.
Een van onze gasten, wier vader werd vermoord in de Tweede Wereldoorlog, zei: “bidden is niet voldoende. Voor vrede moet je keihard werken. Ora et labora.”
Als ik terugkijk op de tien jaar waarin ik uw Koning mag zijn, is dát de constante factor: mensen die zich vanuit hun persoonlijke idealen of levensovertuiging inzetten om tegenstellingen te overbruggen en iets positiefs bij te dragen aan de samenleving.
Zij maken de toekomst bewoonbaar.
In mijn inhuldigingstoespraak zei ik het zo: “Vindingrijkheid, ijver en openheid zijn al eeuwenlang onze kracht. Hoe groot de verscheidenheid ook is, hoe verschillend onze overtuigingen en dromen ook mogen zijn, waar onze wieg ook stond, in het Koninkrijk der Nederlanden mag iedereen zijn stem laten horen en op voet van gelijkwaardigheid méébouwen.”
Doe méé. Dan is er alle reden om de toekomst met hoop en vertrouwen tegemoet te zien.
Ik wens U allen – waar U zich ook bevindt en hoe Uw persoonlijke omstandigheden ook zijn – een gezegend Kerstfeest.
