Toespraak van Prinses Laurentien op symposium Zelfredzaam met braille in Utrecht

Dames en heren,

Het is altijd geweldig om in uw midden te zijn - inhoudelijk altijd zo sterk.. belangrijke nuances worden gedeeld… ik ben u allen dankbaar voor alles dat u mij steeds weer leert… Als ik luister naar uw persoonlijke verhalen denk ik terug aan mijn grootmoeder. Zij was onderwijzeres en verslond boeken. Rond haar 70 ^e gingen haar ogen snel achteruit, tot ze niet meer zelf kon lezen. Om haar honger naar boeken toch te stillen, zorgde ze er voor dat er altijd iemand was om voor haar te lezen. Vaak twee mensen, mocht iemand niet komen opdragen… Ze was dus altijd afhankelijk van anderen…

Als er één werkwoord is dat bij deze tijd past, is het denk ik wel 'meedoen'. Maar wat betekent dat eigenlijk? Want iedereen is anders en heeft een eigen levensverhaal. Voor mij heeft 'meedoen' verschillende lagen: durven, willen en kunnen. Zelfvertrouwen en lekker in je vel zitten zijn vaak randvoorwaarden om iets tedurven; doorzettingsvermogen en wilskracht om iets tewillen; en vaardigheden zijn randvoorwaarden om iets tekunnen.

En aangezien het geschreven woord centraal staat in veel van het sociale, maatschappelijke en economische verkeer, zijn lezen en schrijven op hun beurt weer randvoorwaarden om zelfstandig mee te doen aan de samenleving. Dat dit niet een gegeven is, laten de nog steeds schrijnende cijfers van laaggeletterdheid zien in Nederland: 1 op de 9 volwassenen; en in de leeftijd van 55 - 65 jaar, is het 1 op de 5. En nog grote aantallen kinderen beginnen hun basisschool met een taalachterstand, en verlaten school daar ook weer mee…

Gelijkheid en rechtvaardigheid zijn kernwaarden van onze samenleving. Iedereen verdient het om mee te doen - en het is in ieders belang dat zoveel mogelijk mensen het gevoel hebben erbij te horen en actief mee te doen en bijdragen aan de samenleving. Maar dan moeten mensen het wel durven, willen en kunnen….

Mensen met visuele beperkingen hebben extra drempels: zij krijgen pas toegang tot de geschreven taal als deze ook in aangepaste vorm toegankelijk wordt gemaakt - of dat nu in grootletterdruk, audio, digitaal of braille is.

Uit mijn gesprekken met u en anderen met een leeshandicap komt steeds naar voren dat naast de vele nieuwe technieken, zoals spraaktoepassingen, de waarde van braille niet genoeg benadrukt kan worden. Verschillende leesvormen hebben voor- en nadelen, afhankelijk van de context. Wat duidelijk is - braille staat voor vrijheid. Vrijheid om een tekst zelf te lezen, zonder interpretatie van een ander. Vrijheid dus, om je eigen gedachten te vormen. En vrijheid om die dan te verwoorden, op te schrijven en zelf te kunnen uitspreken. Bij braille lees jezelfde letters onder de vingers en zie jezelfhoe een woord wordt geschreven. De binding met taal blijft. Fouten in woorden waar zienden overheen lezen, worden door blinden vaak meteen gevonden. Zelf, gaat naar het hart van meedoen.

Braille staat dus voor onafhankelijkheid, als basis om mee te doen.

Steeds meer mensen krijgen op latere leeftijd te maken met slechter zien en blindheid. Dit betekent meestal een intens persoonlijke zoektocht die niet alleen met emoties, maar ook met praktische vragen gepaard gaat. Er blijkt veel behoefte te zijn aan informatie over de mogelijkheden van braille en braille leren op latere leeftijd:

• Waar kan ik naar toe om me hierop te oriënteren?"
• Welke organisaties hebben informatie over braille / braille leren?
• Zijn mijn vingers nog gevoelig genoeg voor braille?
• Kan ik alvast een keer met iets oefenen?"

U onderschrijft het belang van braille in uw leven. En ook voor een nieuwe generatie zal braille onmisbaar zijn. Samen maakt u zich sterk voor een toekomst waarin het braille zichtbaar en beschikbaar is voor de mensen die hierop zijn aangewezen.

Het boek dat vandaag verschijnt wil informeren en vragen beantwoorden, als steun in de rug voor mensen die willen weten, of er aan twijfelen of braille wel voor hen is. De weg naar braille is misschien niet altijd eenvoudig. Maar laat het geen doodlopende weg zijn, maar een verbindingsweg naar een toekomst die voor iedereen toegankelijk is en waarin iedereen onbeperkt kan lezen wat hij of zij wil.