Toespraak van Prinses Laurentien op het Jubileumcongres Landelijke Huisartsen Vereniging in de Ridderzaal, Den Haag
Dames en heren,
WAT een mooi cadeau! Ik zou natuurlijk bedeesd kunnen antwoorden "oh nee, dat had u niet moeten doen, het is UW verjaardag, WIJ moeten U iets geven!".... Maar dit doe ik niet.... Daarvoor is deze toolkit te belangrijk om zoveel mensen te kunnen helpen.. We zijn er dus te blij mee om hem bedeesd in ontvangst te nemen. Dank aan alle initiatiefnemers!
Waarom de toolkit zo belangrijk is kan ik het beste vertellen aan de hand van het levensverhaal van iemand die wij als Stichting Lezen & Schrijven Lisa hebben genoemd. Kijkt u maar op YouTube. Haar levensverhaal staat symbool voor miljoenen kinderen en volwassenen voor wie lezen en schrijven de weg blokkeert naar een gezond en gebalanceerd leven... Haar verhaal gaat dus ook over uw vakgebied en werk - dat draait om mensen. U staat heel dichtbij die mensen. Uw ambtseed verwoordt het zo mooi: "ik stel het belang van de patiënt voorop..". Dat uitgangspunt is ook een randvoorwaarde voor een succesvolle aanpak van laaggeletterdheid.
Het verhaal van Lisa:
Lisa groeit op met ouders die geen boeken of kranten lezen. Ze gaat drie dagen in de week naar de peuterspeelzaal. Daar werken ze met speciale programma's die moeten helpen om taalachterstanden bij kinderen te voorkomen. De leidsters hebben wel een diploma, maar kunnen eigenlijk zelf niet goed lezen en schrijven - laat staan voorlezen.
Lisa gaat naar de basisschool. Vanaf groep 5 is eigenlijk geen aandacht meer voor technisch lezen. De juf ziet dat Lisa leerproblemen heeft, maar weet niet goed hoe ze die aan moet pakken. In groep 7 blijft Lisa zitten. De ouders van Lisa zijn zich er niet van bewust wat er op school gebeurt. Thuis is ze toch blij aan het tekenen en knutselen?
Lisa worstelt zich door haar schooltijd en kiest de kortste opleiding die ze kan vinden: bejaardenzorg, niveau 2. Met een onvoldoende voor Nederlands, maar een diploma op zak, gaat Lisa op zoek naar en baan. Een vriendje helpt met haar sollicitatiebrieven.
Ze vindt een baan, maar de problemen stapelen zich op. Formulieren invullen en het betalen van rekeningen via internetbankieren zijn een groot probleem. Post blijft liggen. Ze begint schulden te krijgen. Haar werk loopt stroef, en haar baas vindt haar ongemotiveerd. Lisa voelt zich onbegrepen, is ongezond en heeft last van stress. Ze raakt overspannen en verliest haar baan. Haar huisarts schrijft medicijnen voor. Ze begrijpt eigenlijk niet waarvoor, en de bijsluiter kan ze niet lezen dus verdwijnen de medicijnen in de keukenla.
Dan ontmoet ze Peter. Samen krijgen ze een dochter, Marieke. Zij groeit op met ouders die geen boeken of kranten lezen......
Waarom dit sombere verhaal op deze feestdag als deze? Iedere keer dat niet werd ingegrepen als Lisa achterop raakte, was voor haar een gemiste kans en voor anderen een probleem. U kunt een rol spelen om dat te veranderen. Te vaak nog wordt gedacht dat een ander verantwoordelijk is voor basisvaardigheden lezen, schrijven en rekenen. Maar als we denken vanuit de mens zoals u dat doet, is het toch logisch dat iedereen een deel ervan op zich neemt? Dat is een kwestie van bewustzijn en mentaliteit. Van ouders tot de directeur en leidsters van de peuterschool, van opleidingsinstituten tot scholen, en van werkgevers tot ja ... artsen. Iedereen kan bijdragen aan het voorkomen en verminderen van laaggeletterdheid.
Om het levensverhaal van Marieke te herschrijven moeten we samenwerken. Alleen samen kunnen we de vicieuze cirkel rondom laaggeletterdheid doorbreken en daarmee mensen motiveren om zichzelf te ontwikkelen, zelfredzaam te worden en gezond te leven. De toolkit is dus eigenlijk een cadeau aan uzelf om de vicieuze cirkel te helpen doorbreken.. Ik hoop dat het anderen inspireert....
De mensen waarover het gaat zitten bij u in de wachtkamer. Mensen zoals u en ik. Maar ze hebben een geheim dat hun welzijn en gezondheid in de weg kan staan. Als u zich daar bewust van bent, kunnen een aantal eenvoudige vragen en handelingen een ommekeer betekenen in hun leven. En ook in de relatie tot u, want hoe gezondheidsvaardiger uw patienten zijn, hoe effectiever uw werk!
Ik hoop van harte dat u en uw collega's in het hele land dit initiatief, en deze toolkit als instrument, omarmen.... Wij hopen dat het onderdeel wordt van uw dagelijkse werk, en niet gezin wordt als iets ernaast. Want zou het niet prettig zijn als uw patiënten geschreven informatie die u ze meegeeft, ook echt lezen? En is doorverwijzen naar een cursus niet even eenvoudig als het doorverwijzen naar een specialist of apotheek?
Genoeg gepraat. Het is feest. Tien jaar geleden, toen ik bedeesd - toen wel! - een eerste keer sprak over laaggeletterdheid had ik alleen de hoop dat huisartsen zich ooit ook medeverantwoordelijk zouden voelen voor de aanpak van laaggeletterdheid. En zie vandaag. U bent dan wel jarig, maar zo voel ik me ook beetje. Dank u wel.