Toespraak van Prinses Laurentien op Jubileumcongres handicap + studie
Mevrouw de Wethouder, Mijnheer de Burgemeester van Madurodam, dames en heren,
Vandaag bestaat Handicap + studie 65 jaar, dus vieren wij terecht feest, want het is goed om stil te staan bij alles wat er tot nu toe is bereikt. Met veel plezier heb ik de afgelopen jaren met u samengewerkt, de missie van handicap + studie uitgedragen en waar u dat wilde, met u meegedacht. In onze contacten vroeg ik mij wel af of u een beschermvrouwe nodig heeft.... want u staat zelf al zo daadkrachtig in het leven! Vandaar dat ik mij vandaag graag richt op twee kanten van een jubileum: de organisatie, en de mensen waarvoor hij in het leven is geroepen, in het zonnetje te zetten. En ook om vooruit te blikken naar de uitdagingen die voor ons liggen, en de rol van handicap + studie daarin.
En we zijn natuurlijk niet zomaar in Madurodam. De oprichting van deze unieke miniatuurstad heeft alles te maken met de missie van handicap + studie. Naar Brits voorbeeld werd Madurodam bedacht, om blijvend inkomsten te genereren ten gunste van het Nederlands Studenten Sanatorium. Een afdeling daarvan, genaamd "onderwijs, eredienst en ontspanning" werd de voorloper van handicap + studie.
Destijds ging het dus om de wens om iedereen op een volwaardige wijze inzetbaar te maken voor de opbouw na de oorlog. En die gedachte is altijd constant gebleven. De visie waar handicap + studie om draait is de wens dat iedereen kan meedoen aan de samenleving en dat iedereen, ook degenen met een functiebeperking, mogen weten dat ze ertoe doen.
Na het terugdringen van tuberculose werden vanuit dezelfde gedachte de bakens verzet naar de aanpak van andere beperkingen. In de beginjaren lag hierbij het accent op het individueel begeleiden en adviseren van studenten met een functiebeperking. En ook nu is handicap + studie nog actief in het bemiddelen bij verkrijgen van financiën, hulpapparatuur, of huisvesting voor studenten met een lichamelijke handicap.
Tot het midden van de jaren zestig waren er nauwelijks tot geen voorzieningen voor studenten met een functiebeperking. Hierin is veel veranderd. Het is gelukt om gaandeweg onderwijsinstellingen hiervoor zelf verantwoordelijkheid te laten nemen en aldus de logistieke voorzieningen te laten treffen.
En er is nu ook een wetgevend kader waarin recht op voorzieningen en financiële compensatie zijn verankerd. Handicap + studie mag met recht trots zijn op de positieve bijdrage die zij de afgelopen decennia heeft geleverd aan het tot stand komen hiervan. Ik denk bijvoorbeeld aan de Wet Gelijke Behandeling op grond van handicap of chronische ziekte die een belangrijke stap vooruit betekende. Handicap + Studie zal zich ervor blijven inzetten dat vooruitgang op papier ook in de praktijk werkbaar is. Dan pas heeft ons werk echt impact op de levens en het potentieel van studenten met een functiebeperking.
Maar de uitdagingen zijn groot. Volgens een studie uit juli 2009 van van de Erasmus Universiteit Rotterdam, die werd uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van OCen W heeft 16 procent van alle studenten in het hoger onderwijs een functiebeperking; 10 procent ondervindt hiervan hinder tijdens de studie. We spreken over zo'n 60.000 studenten. Naast zichtbare fysieke handicaps zijn het ook de onzichtbare handicaps die studenten in de problemen brengen. De grootste groep studenten wordt beperkt in hun functioneren door dyslexie of dyscalculie, maar ook andere niet zichtbare handicaps kunnen hinderen. Ik denk aan: psychische problematiek, chronische ziekte, concentratieproblemen en energietekort.
Maar uiteindelijk gaan cijfers en namen van aandoeningen om mensen en hun leven. Het gaat om studenten, voor wie een studie een vaak een immense berg wordt door hun beperking, zichtbaar of onzichtbaar. Ieder mens, en dus iedere situatie is anders. Studeren is sowieso al een hele opgave. Inhoudelijk, en omdat het een bijzondere fase in het leven is. Het is vaak bepalend voor iemand's toekomst en die gedachte alleen al roept onzekerheden op. In deze fase roept iedere ontdekking, vragen op. Als je dan ook nog eens een beperking hebt, vraagt het om minstens een driedubbele inspanning: de studie zelf; een weg vinden in een studieomgeving en omgaan met eigen gevoelens van frustratie en angst over die beperking
Om die lastige situatie te ondersteunen en studeren - ook met een handicap - te stimuleren bestaat handicap + studie, en ik ben er trots op om uw beschermvrouwe te mogen zijn. Ik word geïnspireerd door de gesprekken met studenten met een handicap. Het valt mij wel op dat zij zich vaak niet bewust zijn van de speciale regelingen en voorzieningen die hun studieverloop kunnen verlichten.
Studiebegeleiders en decanen spelen dan een belangrijke rol in het vroegtijdig herkennen van een handicap of functiebeperking om te voorkomen dat een student in de problemen komt. Door het op de juiste manier bespreekbaar te maken worden van gevoelens van schaamte van studenten hopelijk doorbroken.
Alleen als we verbindingen zoeken tussen mensen en organisaties kunnen we de uitdagingen aan. We moeten nog steeds taboe en onbekendheid doorbreken dat bestaat rondom studenten met een handicap. Mensen en organisaties moeten buiten hokjes denken en over schaduwen heen stappen. We moeten ons er individueel en gezamenlijk hard voor maken dat iedereen een eerlijke kans krijgt om te studeren. En we moeten ervaring en expertise blijven doorgegeven naar volgende generaties die worden geconfronteerd met een functiebeperking. Vooruitgang op papier is één, werkbaarheid in de praktijk is een tweede. Om daarin aansluiting te vinden moeten we in onze aanpak denken vanuit de mens en vanuit de realiteit en context waarin een student met een handicap zich bevindt.
Vanaf 1 januari wordt een nieuwe mijlpaal bereikt. Hogescholen en universiteiten zullen getoetst gaan worden op hun toegankelijkheid en studeerbaarheid voor studenten met een functiebeperking. En dat is niet langer vrijblijvend, want het bepaalt de onderwijsaccreditatie door de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie namens het ministerie van OcenW. Handicap + studie wil het expertisecentrum zijn om de onderwijsinstellingen helpen te voldoen aan het nieuwe beoordelingskader. Dit is natuurlijk een belangrijke vooruitgang.
De realiteit is ook dat we in een tijd leven waarin succes vaak wordt uitgedrukt in concrete resultaten. Of we het daar nu wel of niet mee eens zijn, we moeten er iets mee. Het vraagt van ons om zo concreet mogelijk te onderbouwen hoezeer de samenleving erbij gebaat is iedereen te laten meedoen. We moeten de relevantie van voorzieningen voor studenten met een handicap inzichtelijk blijven maken en aantonen hoezeer dit verband houdt met sociaal-economische uitdagingen en hoe we met elkaar leven, communiceren, ons bewegen en hoe we werken. Uitdagingen die we op beleidsniveau afspreken, maar die vooral op lokaal niveau zichtbaar moeten worden. Wij zijn allemaal verantwoordelijk om dat te bereiken - studenten zelf en de betrokken organisaties.
Ik sluit af. Handicap + studie bestaat 65 jaar maar vandaag gaat - voor zover ik weet - niemand met pensioen. In tegendeel. Wij staan stil bij degenen om wie het gaat en blikken terug, en we bereiden ons voor op morgen. Beperkingen zouden niet in de weg moeten staan om een waardevolle bijdrage te leveren aan onze samenleving. Sterker nog, het grote doorzettingsvermogen van studenten met een beperking zou iedereen moeten inspireren. En ook zij hebben een enorm potentieel. Om dat inzichtelijk te blijven maken is ook onze belangrijke opdracht.
Dank u wel.