Toespraak van Koning Willem-Alexander tijdens de Nieuwjaarsontvangst voor Nederlandse gasten, Koninklijk Paleis Amsterdam
Dames en Heren,
Hartelijk welkom in het Koninklijk Paleis Amsterdam! Goed om u aan het begin van dit nieuwe jaar te ontmoeten in het hart van onze hoofdstad.
De stad die dit jaar zijn 750-jarig bestaan viert!
Evenals Schiedam en Genemuiden overigens…
Ja… Amsterdam is héél bijzonder…
Maar ook weer niet zó uniek als soms wordt gedacht.
Deze Nieuwjaarsreceptie brengt mensen uit het hele land en het hele Koninkrijk bij elkaar. Voor de meesten van u is dit niet de eerste keer.
Ieder van u zet zich in voor ons prachtige Koninkrijk vanuit zijn of haar eigen verantwoordelijkheid. En dat verbindt ons. We zijn allen aan boord van één en hetzelfde schip.
Dat schip beweegt zich door woelige wateren. En dat heeft alles te maken met de instabiele internationale omstandigheden. 2024 was een jaar waarin de golven hoog gingen. En dit jaar zal dat niet minder zijn.
Conflicten – in Oekraïne, in Israël en de Palestijnse gebieden, in Soedan en de Sahel – veroorzaken veel leed en jagen mensen op drift. Spanningen bouwen zich op, zowel tussen landen als binnen landen.
En tegelijkertijd lukt het de internationale gemeenschap niet om antwoord te geven op urgente vraagstukken, zoals klimaatverandering en de ongeremde stortvloed aan fake news.
Dit alles maakt mensen angstig en onzeker. U ervaart allemaal in uw dagelijks werk hoe sterk de emotionele geladenheid is binnen onze samenleving. De Koningin en ik voelen dat ook, tijdens bezoeken en ontmoetingen overal in het land.
De vrijheid die door de oorlogsgeneratie zo uitbundig werd begroet, blijkt allesbehalve vanzelfsprekend. In september waren wij samen in Mesch, in het uiterste zuiden van Limburg, voor de start van de viering van 80 jaar vrijheid. We reden een stukje mee in de jeep met de 99-jarige Kenneth Thayer, bijgenaamd Peanut.
Hij was een van de allereerste bevrijders die onze grens overstaken. Daarna spraken we in de tuin van de pastorie met inwoners van Mesch die de bevrijding als kind hadden meegemaakt.
Wat opvalt als je luistert naar die verhalen, is de hoopvolle verwachting. De mensen snakten naar een nieuw begin. Naar een leven zonder angst, een toekomst in vrijheid. Dat bood een helder vooruitzicht.
Nu, na 80 jaar, lijkt ons perspectief op de toekomst troebeler.
Wat betekenen vrijheid en verantwoordelijkheid anno 2025?
Hoe houden we onze democratische rechtsorde levend, met een sterke verbinding tussen rijk, provincies en gemeenten?
Hoe houden we mensen en groepen bij elkaar?
Het zijn kernvragen. Voor u en voor ons, voor iedereen, zonder uitzondering.
Het herdenken van de slachtoffers en het vieren van onze bevrijding verliezen hun kracht als we niet weerbaar zijn tegen de gevaren die ons bedreigen. Als we ons niet te weer stellen tegen intimidatie, polarisatie en defaitisme. We staan nu voor de taak om een gezamenlijk pad naar een vrije, veilige toekomst te vinden.
Dit geldt vanzelfsprekend ook op het internationale vlak. In dat opzicht zijn vele ogen op ons gericht. In juni zal Nederland gastland zijn van de NAVO-top. Een zéér omvangrijke operatie waarbij velen van u direct of indirect betrokken zijn.
Alle verloven zijn ingetrokken, zo heb ik begrepen.
Ik weet zeker dat wij dit samen in goede banen gaan leiden, zoals we eerder hebben bewezen bij de Nuclear Security Summit in 2014.
De Koningin en ik zullen naar beste kunnen een bijdrage leveren aan de versterking van onze internationale betrekkingen. Onder andere met een staatsbezoek in maart, aan EU-partner Cyprus. Een land op slechts 100 kilometer afstand van de kusten van Syrië en Libanon.
Een hecht Trans-atlantisch bondgenootschap en een sterke EU zijn cruciaal om de stormen te doorstaan. Maar ze zijn niet voldoende. Daarvoor is ook nodig dat we in eigen land de handen ineenslaan en serieus werk maken van versterking van het onderling vertrouwen.
Het vertrouwen kan groeien bij een hechte verbinding tussen beleid en uitvoering. ‘Goed bestuur’ is in de ogen van burgers in de eerste plaats: goede uitvoering.
Ter onderstreping van dit vitale belang, hebben we vandaag een bijzondere groep gasten uitgenodigd: mensen die werken bij uitvoeringsorganisaties op het gebied van arbeid en inkomen, sociale zekerheid, zorg en onderwijs. De basisbehoeften van burgers.
Het zijn organisaties die onder grote spanning staan. De regels zijn complex en worden steeds gecompliceerder. De verwachtingen vanuit politiek en samenleving zijn torenhoog. De roep om maatwerk wordt steeds luider.
En tegelijkertijd zijn menskracht en middelen beperkt.
En ja, er gaan dingen mis. Gruwelijk mis soms, zoals bleek bij de Toeslagenaffaire. Het herstel daarvan is voor de gedupeerden een pijnlijk en langdurig proces.
Het belang van een goede uitvoering wordt niet altijd gezien. Tienduizenden mensen bij de Dienst Toeslagen, de Belastingdienst, het UWV, de Sociale Verzekeringsbank, CIZ, CAK en DUO doen iedere dag hun best om een brug te slaan tussen het labyrint aan regels en de levenspraktijk van burgers. U probeert te leren van gemaakte fouten en zet alles op alles om de regels op een betrouwbare, rechtvaardige en publieksvriendelijke wijze uit te voeren. Dat werk verdient steun. Fijn dat u er bent!
Deze nieuwjaarsbijeenkomst biedt gelegenheid om de werelden van beleid en uitvoering dichter bij elkaar te brengen. Grijp die kans.
Ik hoop dat 2025 voor ons allemaal een jaar van ontmoeting en verbinding zal zijn. Een jaar van openheid naar elkaar en werkelijke interesse in elkaars belevingswereld.
Want uit begrip groeit vertrouwen. En uit vertrouwen groeit weerbaarheid, die we zo broodnodig hebben in deze turbulente tijd.
Graag wil ik het glas met u heffen.
Op 2025!