Openingstoespraak van de Prins van Oranje tijdens de MARE conferentie ‘People and the Sea’ te Amsterdam, 9 juli 2009
De toespraak is uitgesproken in het Engels.
Dames en heren,
Zegt de naam Krijn u iets?
Krijn leefde ongeveer vijftigduizend jaar geleden in deze contreien. Een paar jaar geleden werd een deel van zijn schedel opgevist uit de Noordzee, voor de kust van Zeeland. Het was de eerste keer dat er in Nederland overblijfselen van een Neanderthaler werden gevonden, dus u kunt zich voorstellen hoe trots we op hem waren. Hij werd Krijn genoemd - een populaire naam in Zeeland.
Krijn woonde in het gebied tussen het huidige Amsterdam en Londen. In die tijd was dat een groene vlakte, waar mammoeten graasden en jagers doorheen trokken. Krijn was zelf ook jager. Onderzoeken van het botfragment hebben uitgewezen dat hij een jonge man was die vooral erg veel vlees at.
In de tijd van Krijn kon je van hieruit lopend naar de plek waar nu het Britse parlementsgebouw staat. Eeuwen later begon de zeespiegel te stijgen en liep een groot deel van de jachtvelden van onze voorouders onder water. In de menselijke geschiedenis is de aanpassing aan het water de rode draad.
Water is de belangrijkste kracht op aarde. Het bedekt 71 procent van onze planeet. Vanuit de ruimte gezien lijken zelfs de landmassa's van Eurazië en Afrika eilanden. We worden omringd door de zee, en die zee is voortdurend in beweging. Geen wonder dat ze ons altijd heeft gefascineerd.
MARE, het centrum voor maritiem onderzoek, houdt haar vijfde conferentie in een heel bijzonder jaar. Het is namelijk vierhonderd jaar geleden dat rechtsgeleerde Hugo de Groot zijn Mare Liberum schreef, waarin hij stelde dat ieder land vrij toegang zou moeten krijgen tot de zeeën en oceanen. Hij vond dat iedereen de wereldzeeën moest kunnen bevaren om handel te drijven. Alle landen zouden daarvan profiteren. Dat was de boodschap van Hugo de Groot, vierhonderd jaar geleden.
Zijn ideeën hadden geweldig veel invloed en dat is vandaag de dag nog merkbaar. In onze tijd hebben ze een diepere dimensie gekregen. Vrijheid kan immers niet zonder verantwoordelijkheid.
Als de zee aan ons allemaal toebehoort, zijn we met ons allen ook verantwoordelijk voor het goed beheren van de zee om onze kinderen een veilige toekomst te bieden en onze ecosystemen in stand te houden.
Eerder dit jaar was ik met mijn vrouw in Antarctica, waar we een aantal onderzoeksprojecten hebben bezocht. Tijdens ons verblijf hebben we ook een nacht in een tent doorgebracht. Buiten vroor het dertig graden. Bij dat soort temperaturen lijkt de opwarming van de aarde dan wel erg abstract, maar dat is schijn. Feit is dat de gemiddelde temperatuur op het Antarctisch Schiereiland de afgelopen vijftig jaar met drie graden is gestegen.
Volgens een van de onderzoekers die we daar hebben ontmoet, kunnen bepaalde organismen die in het water leven zich mogelijk al niet meer voortplanten zodra de watertemperatuur een halve graad stijgt. Daaruit blijkt hoe kwetsbaar het leven in zee feitelijk is, en hoe groot de invloed van de mens op de allerkleinste planten en dieren.
Dames en heren, wij leven samen op een planeet die grotendeels bestaat uit zeeën en oceanen. We zijn dan ook van nature partners, of beter gezegd, bondgenoten. We hebben allemaal belang bij deze waterrijke planeet - als vrije maar verantwoordelijke bondgenoten.
Juist dat maakt MARE zo belangrijk. MARE biedt een platform waar deskundigen en beleidsmakers vanuit verschillende disciplines van gedachten kunnen wisselen over de uitdagingen waar we momenteel voor staan, en samen naar oplossingen kunnen zoeken. Het motto van deze vijfde MARE-conferentie, 'Leven met onzekerheid en aanpassen aan verandering', is ook voor Nederland buitengewoon relevant.
Waarschijnlijk heeft u er niet bij stilgestaan, maar als u hier via Schiphol bent gekomen, dan bent u 4 meter onder de zeespiegel geland. Een van de grootste luchthavens van Europa ligt dus ruim onder zeeniveau - en niet alleen de luchthaven, maar meer dan de helft van Nederland; het deel met de grootste bevolkingsdichtheid, waar tweederde van ons Bruto Nationaal Product wordt verdiend.
De Nederlandse geschiedenis is nauw verweven met de zee. Onze economie, onze infrastructuur, onze ruimtelijke ordening en onze hele manier van leven zouden er volstrekt anders hebben uitgezien als de zee niet zo dichtbij was geweest.
De Deltawerken werden gebouwd om het zuidwesten van Nederland te beschermen tegen de zee, nadat de watersnood van 1953 meer dan 1800 mensen het leven had gekost. De plannen lagen al klaar, maar er was een ramp nodig om ze tot uitvoering te brengen.
We willen voorkomen dat zich in de toekomst een soortgelijke ramp voordoet.
De afgelopen eeuw is het water langs onze kust 20 centimeter gestegen. Volgens de klimaatscenario's komt daar de komende honderd jaar nog minstens 65 centimeter bij, mogelijk zelfs 130 centimeter. En daarbij is niet eens rekening gehouden met de bodemdaling als gevolg van het inklinken van de veengronden, wat we op veel plaatsen in Nederland zien gebeuren.
Desalniettemin zien we de toekomst met vertrouwen tegemoet. We weten dat ons land ook over honderd of tweehonderd jaar nog steeds een prettige plek kan zijn om te wonen en te werken. Maar dan zullen we ons wel moeten voorbereiden op de komende veranderingen en moeten zorgen voor aanpassing van onze kustverdediging, ruimtelijke ordening, waterhuishouding, woningbouw, infrastructuur en ga zo maar door.
We moeten ons nu aanpassen, niet straks. Door nu maatregelen te treffen kunnen we de kosten binnen de perken houden en problemen op langere termijn voorkomen.
Nederland kijkt ver vooruit. We hebben een deltaplan nodig voor de lange termijn, om dit land veilig te houden. En daar wordt aan gewerkt.
Met het oog op de toekomst kiezen we voor preventie. Dat is dan ook de boodschap die we aan de internationale gemeenschap willen overbrengen.
Komende december heeft die internationale gemeenschap een uitgelezen kans om besluiten te nemen die een veilige toekomst kunnen waarborgen. Ik heb het natuurlijk over COP 15, de Klimaatconferentie van de Verenigde Naties in Kopenhagen. COP 15 heeft zich onder meer ten doel gesteld aanpassingsstrategieën te ontwikkelen voor de 21ste eeuw.
Waterbeheer speelt daarbij een cruciale rol. Maar al te vaak wordt water nog als een afzonderlijke sector beschouwd. Een belangrijke sector misschien, maar wel een die min of meer los staat van de andere thema's.
In werkelijkheid echter raakt het watervraagstuk tal van andere disciplines en heeft het gevolgen voor vrijwel alle aspecten van ons dagelijks leven. Voor onze gezondheid, de landbouw, energieopwekking, transport, natuur. Voor onze leefomgeving. Onze ontwikkelingsmogelijkheden. En voor onze veiligheid.
Veiligheid is dus slechts één van de factoren waarmee we in onze aanpassingsstrategieën rekening moeten houden. Een andere factor is schoon water.
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat er voldoende schoon water beschikbaar blijft in dichtbevolkte delta's en kustgebieden, waar het risico van overstromingen alsmaar toeneemt? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de waterzuiveringssystemen ook na een overstroming effectief blijven functioneren? Hoe gaan we om met het probleem van verzilting?
Om deze en nog veel meer vragen te kunnen beantwoorden, hebben we uw hulp nodig. We hebben behoefte aan technici, aan juristen en sociale wetenschappers - en dan niet elke discipline afzonderlijk in een eigen instituut, waar ieder haar eigen koers bepaalt, maar tezamen op één schip, zodat ze elkaar kunnen versterken. Daarom is MARE zo belangrijk. Het brengt immers kennis en ervaring van over de hele wereld bijeen.
Dames en heren, onze zeeën en oceanen zijn een bron van fascinatie en zullen dat ook altijd blijven. Het leven in de diepste regionen van de oceanen kent nog tal van mysteries en stelt ons bovendien voor allerlei technologische uitdagingen. We zijn in staat apparatuur naar Mars te brengen, maar een zwarte doos op de bodem van de oceaan kunnen we niet vinden.
Er valt nog ontzettend veel te ontdekken en te bestuderen. De gevolgen van de klimaatverandering zijn niet exact te voorspellen. Mogelijk gaan oceaanstromingen verschuiven of worden bepaalde regio's natter of juist droger.
Waar het echter om draait is dat we onderkennen dat onze wereld verandert en dat we op die veranderingen moeten inspelen - door ons open en flexibel op stellen, de realiteit te aanvaarden en iedere kans aan te grijpen die zich voordoet.
Wij zijn veel beter toegerust dan onze voorouder Krijn 50.000 jaar geleden. Zijn nakomelingen stonden machteloos tegenover de elementen en moesten hun jachtvelden uiteindelijk prijsgeven aan de zee. Wij echter kunnen onze toekomst beïnvloeden en ons aanpassen aan de veranderingen die gaan komen.
Uw bijdrage daaraan is essentieel. Ik wens u allen een buitengewoon productieve conferentie.
Dank u wel.
Zie voor meer informatie: