Toespraak door Zijne Koninklijke Hoogheid de Prins van Oranje ter gelegenheid van de uitreiking van de Koning Willem I Prijs in de Ridderzaal te Den Haag op donderdag 12 juni 2003
Dames en heren,
Vandaag krijgt Oad Groep B.V. de Koning Willem I Prijs uitgereikt en daar is natuurlijk een goede reden voor. Oad heeft zich een voortreffelijk vertegenwoordiger van 'innovatief, internationaal en kwalitatief hoogstaand ondernemerschap' betoond en daarmee geheel en al in de geest van Koning-koopman gehandeld.
Oad stond als afkorting voor 'Overijsselsche Autobusdiensten'. Toen het bedrijf in 1924 werd opgericht was de wereld namelijk nog overzichtelijk en kwam de doelstelling van een nieuwe onderneming nog gewoon tot uitdrukking in haar naam. Sterker nog: dat móest. Het zal dan ook niemand verbazen dat Oad - vandaag de dag met nog slechts één hoofdletter - begonnen is met het opzetten van buslijnen in Overijssel. Die oorspronkelijke kernactiviteit verzorgt Oad als laatst overgebleven particuliere streekvervoerder van weleer nog steeds, maar daarnaast exploiteert het bedrijf ook het grootste Nederlandse touringcarpark. Beide takken van het bedrijf zijn natuurlijk nauw verwant, maar verschillen toch ook zeer. Een touringcar is tenslotte ook een bus, maar met een meer aangename bestemming. Die meer aangename bestemming was echter wel cruciaal, omdat er dan ineens sprake is van toerisme. Zo ging een hele nieuwe wereld open, waarbij uiteindelijk niet meer het vervoermiddel, maar het toeristisch doel bepalend bleek. De activiteiten werden uitgebreid met auto-, trein-, boot-, en vliegreizen. Sinds Dennis Tito als de eerste toerist de ruimte is ingeschoten, is de eerste Oad ruimtereis ongetwijfeld nog slechts een kwestie van tijd.
Terug naar het heden: vandaag de dag is Oad de grootste geheel Nederlandse touroperator met bijna 1500 medewerkers, wereldwijde vakantiebestemmingen in bijna 50 landen en een concernomzet van 624 miljoen Euro. Een complete reisorganisatie, waar - volgens de eigen web-site - ambitie, gedrevenheid, service en vernieuwing hoog in het vaandel staan. Een bedrijf met een sterke, maar beheersbare groei: niet uitsluitend autonoom, maar ook door middel van acquisities. In plaats van nostalgisch stil te staan bij haar rijke historie, richt Oad zich op een gezonde toekomst in de 21e eeuw. De Oad Groep omvat thans drie belangrijke pijlers. Naast het al genoemde Busbedrijf zijn dat Oad Reizen, met ruim 720.000 passagiers de snelst groeiende reisorganisatie van Nederland, en de Globe Reisburogroep, met circa 120 reisbureaus. Verder beschikt het bedrijf over eigen hotels in Nederland, Duitsland en Oostenrijk en onderneemt het meer gespecialiseerde activiteiten. Tenslotte neemt Oad deel in een aantal gespecialiseerde touroperators.
Bij innovatie denkt iedereen altijd aan 'research and development' - R&D in vakjargon -, de industrie en de techniek. Maar de geschiedenis van Oad, zoals wij die zo even zagen, toont aan dat innovatie in de dienstensector evenzeer optreedt, zij het op een wat andere manier. In de industrie is innovatie 'technology-push': nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap leiden tot een stroom van nieuwe snufjes en nieuwe producten. In de dienstensector is innovatie veel meer 'demand-pull': ondernemingen innoveren om te voldoen aan een kritische, veeleisende marktvraag. Twee ontwikkelingen in het toerisme zijn momenteel: vraag naar duurzaam toerisme en reizen voor ouderen.
Wij leven in een beleveniseconomie. In vergelijking met enkele decennia terug is de vrijetijdsindustrie enorm in grootte toegenomen. VNO/NCW heeft becijferd dat alleen al in de Nederlandse sector van de recreatie en het toerisme zo'n 45.000 bedrijven actief zijn. Dat is maar liefst 10 procent van het totale Nederlandse bedrijfsleven. De werkgelegenheid wordt geschat op 227.000 mensjaren, 30.000 meer dan in het bank- en verzekeringswezen en 57.000 meer dan in bijvoorbeeld de voedings- en genotmiddelenindustrie. Als particulieren gaven wij omgerekend met zijn allen in 1996 zo'n 35 miljard euro uit aan de wereld van de vrije tijd. Een laatste aardige illustratie van het belang van toerisme is de volgende. Van alle internationale reizen wordt 62 procent voor ontspanning gemaakt, 18 procent voor zaken en 20 procent met een ander doel als familiebezoek of gezondheidsredenen. Het is duidelijk dat meer mensen naar meer en verdere bestemmingen reizen.
Dat Oad al bijna tachtig jaar bestaat is zonder meer bijzonder. Ruwweg 97 procent van de bedrijven is jonger, meestal véél jonger. Het geeft aan dat het bedrijf zich succesvol heeft kunnen aanpassen aan een veranderende omgeving. Was het ooit een vervoersorganisatie tussen plaatsen in Nederland voor zakelijke reizen, nu is het een reisorganisatie voor privé-reizen naar verre oorden. Daarmee heeft Oad precies voldaan aan de grotere vraag naar vakantiereizen. Hetzelfde geldt voor de inmiddels veel meer gedifferentieerde vraag binnen dat segment. Voor iedere consument is wel een geschikte reis beschikbaar.
Oad is een familiebedrijf en dat heeft ongetwijfeld een gunstig effect gehad op de levensduur. Het is welbekend dat familiebedrijven zich in economisch moeilijke tijden beter weten staande te houden dan 'normale' bedrijven. De reden hiervoor is dat familiebedrijven veel meer op de lange termijn zijn gericht en minder op zoiets als de winst per aandeel. In familiebedrijven hebben werknemers en management dan ook meer gemeenschappelijke waarden en doelen.
Koning Willem I is de geschiedenis ingegaan als de 'Koning-koopman'. Zijn economische belangstelling beperkte zich echter niet tot de handel, maar richtte zich ook op de infrastructuur van ons land. Zijn tweede bijnaam luidt dan ook de 'Kanalen-koning'. Tegen het einde van zijn regering droeg hij zelfs nog het zijne bij aan de eerste ontwikkeling van het spoorverkeer in Nederland. Het ging in zijn tijd echter nog uitsluitend om reizen en vervoer met een strikt zakelijk karakter. De lange reeks ondernemingen, waar de koning zich voor geïnteresseerd heeft, doet evenwel vermoeden dat hij in principe elke gezonde economische activiteit een warm hart toedroeg. Hij is tenslotte bereid geweest de nodige risico's te lopen om geheel nieuwe activiteiten te stimuleren en hij heeft ook de daarbij behorende mislukkingen zonder morren geaccepteerd. Succes was natuurlijk uiteindelijk de enige maat der dingen. Al heeft de koning het begrip massa toerisme niet gekend, het innovatieve gebruik er van door Oad had hij zeker hogelijk gewaardeerd.
Het is mij dan ook een waar genoegen u de Koning Willem I Prijs uit te reiken. De koning zelf zit er op zijn bronzen paard helaas maar weinig innovatief bij. De autobus kwam pas later.