Kersttoespraak 2008 (video)

H.M. de Koningin:

In de kerstnacht schijnt het licht van de geboorte van Jezus. In oude vertellingen wordt die gebeurtenis verbonden met de plaats van dit kind in de geschiedenis van opeenvolgende generaties. Ieder mens heeft natuurlijk een moeder en een vader, en ook grootouders en verre voorvaderen. Ons bestaan wordt sterk bepaald door de plek waar we worden geboren en de tijd waarin wij leven. Wij staan niet los van wie er voor ons waren en na ons komen: de band tussen de generaties vormt het decor van onze tijd op aarde.

In één tijdperk leven mensen van verschillende leeftijden samen: van zeer oud tot heel jong. In ons land bepalen ouderen meer en meer het beeld. De maatschappelijke gevolgen daarvan worden steeds vaker als zorgelijk ervaren.

Terwijl ouderen hoogbejaard worden, komen tegenwoordig minder kinderen ter wereld. Daardoor worden de verhoudingen tussen de generaties onder druk gezet. De maatschappelijke solidariteit waar ons hele sociale bestel op berust, legt een zware last op jonge schouders. Maar in deze tijd willen veel jongeren zelf bepalen waarvoor zij verantwoordelijkheid aanvaarden. Voor hen geldt de opgelegde zorg voor ouderen niet meer als vanzelfsprekend. Toch zal elke nieuwe generatie zich bewust moeten worden van verplichtingen tegenover mensen die niet voor zichzelf kunnen zorgen.

Dynamiek in onze samenleving verwachten wij vooral van de jonge generatie. Opvoeding en onderwijs zijn dan ook gericht op weerbaarheid en eigen initiatief. "De jeugd heeft de toekomst." Maar de jongeren van nu zijn de ouderen van straks. Met alle problemen die de nieuwe verhoudingen meebrengen, blijft verantwoordelijkheid voor elkaar het maatschappelijk fundament.

Ouderdom wordt vaak alleen als probleem gezien. Daarbij denkt men aan gebreken en hulpbehoevendheid, oplopende kosten en hoge eisen aan de gezondheidszorg. Maar de maatschappij kan zich niet veroorloven ouderen af te schrijven; vergrijzing heeft ook een verrijkende kant. De vrije tijd kan positief worden benut. Er komt ruimte om na te denken, nieuwe wegen in te slaan, activiteiten te ontplooien en zich in te zetten voor anderen. Levenservaring en wijsheid kunnen worden verzilverd als ouderen die mogelijkheden ook zelf aangrijpen.

Helaas zijn er ook omstandigheden waarin ouderdom daadwerkelijk problemen oproept. Het menselijk bestaan is vergankelijk en ouder worden onontkoombaar. Iedereen kan in eigen omgeving zien dat zorgen toenemen en dat op de eenzame wegen van ziekte en onmacht er meer behoefte komt aan hulp en waakzame aandacht.

In vroeger tijden, toen families groter waren en sterk op elkaar aangewezen, was er tussen de generaties een vanzelfsprekende betrokkenheid. Tegenwoordig staat het kleinere gezin meer op zichzelf. De mogelijkheden om in alle omstandigheden de nodige hulp te bieden ontbreken dikwijls.

In het algemeen zijn de verhoudingen tussen jong en oud kwetsbaarder geworden. Met elkaar rekening houden kan soms een proces zijn van harde lessen tussen gezinsleden. Opvoeden is sturen en grenzen stellen, met liefde en zorg. Confrontaties en emoties kunnen fors aankomen. Maar moeilijkheden komen nu eenmaal op ieders levensweg: bij huwelijk en opvoeding, volwassen worden, zich staande houden in de maatschappij. Daar ontkomt niemand aan.

De spanning tussen ouders en kinderen kan omslaan in verwijdering als er geen begrip meer is. Waar het gesprek stokt raken de verhoudingen verstoord. Om zulke tegenstellingen tussen generaties te overwinnen wordt wijsheid gevraagd en de wil anderen te begrijpen. Juist vanuit levenservaring kunnen mensen groeien in mildheid en het vermogen vooroordelen eerlijk te toetsen.

Met de jaren groeit ook de ervaring van verdriet, teleurstelling en tegenslag, van pijn die mensen elkaar aandoen, onverschilligheid of onmacht om omstandigheden en relaties beter te maken. Beproevingen horen bij het leven en vormen een mens; hoe zwaar ook, wij moeten leren ze te verwerken. Je ziet de dingen anders met ogen die gehuild hebben.

Ook in het samenleven binnen gezin en familie zijn verzoening en vrede met elkaar en in onszelf belangrijk. Elk woord, elk gebaar van vergiffenis draagt bij aan vrede. Het is nooit te laat om een hand te reiken, weerstand te overwinnen, wantrouwen te doorbreken, onenigheid bij te leggen. Het is nooit te laat om lief te hebben. In liefde houd je mensen vast.

Kerstmis is het feest van Gods liefde in de geboorte van zijn zoon. Ieder kind dat ter wereld komt, mag warmte en geborgenheid verwachten. Het scheppen van vertrouwen en een gevoel van veiligheid ligt op de weg van ouders. In de verhouding tussen de generaties blijft het nodig waarden en tradities voor te leven. Door te leren omgaan met goed en kwaad wordt het geweten gevormd en komen jongeren sterker in het leven te staan.

In verbondenheid draagt elke generatie geloof over in wat het leven zin geeft en houvast biedt. Generaties gaan, generaties komen; maar in Gods liefde blijven wij allen opgenomen.

Ik wens U een gezegend Kerstfeest toe.

Muziek bij de kersttoespraak 2008

Muziek voor het begin:

Een gedeelte van de ballade nr 2 in F gr t opus 38

Compositie: Frédéric Chopin

Uitgevoerd door Yevgeni Kissin op piano

RCA 09026 63259 2

Muziek voor het einde:

Psalm 134: Behold now, praise the Lord

Compositie: James Turle

Uitgevoerd door The Choir of King's College, Cambridge

o.l.v. Sir David Willcocks

EMI 5 85641 2