Toespraak van Koning Willem-Alexander bij de uitreiking van de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst 2022, Amsterdam
Dames en heren,
Hartelijk welkom in het Koninklijk Paleis Amsterdam. Vorig jaar vierden we 150 jaar Koninklijke Prijs. En vandaag trekken we de lijn gewoon dóór. 151 jaar!
Er zijn heel veel prijzen in het culturele veld, maar slechts weinige hebben zo’n lange geschiedenis. Het is een mooie en betekenisvolle traditie die ik héél graag samen met u blijf onderhouden en koesteren.
Mevrouw Van den Bosch, u heeft ons zojuist meegenomen in de lastige afweging waarvoor de jury stond om uit vijftien genomineerden de drie winnaars te selecteren. De discussies waren ook dit jaar intensief en indringend.
Dat is begrijpelijk. Er staat immers echt iets op het spel. Kunst raakt iets wezenlijks in ons.
Dat geldt voor kunstenaars: de schilderskwast is in hartenbloed gedoopt.
Maar het geldt net zo goed voor ons toeschouwers. Het is bijna alsof ons persoonlijk onrecht wordt aangedaan als een werk dat we mooi vinden, door iemand anders wordt gediskwalificeerd.
Gelukkig hebben we een onafhankelijke en competente jury op dit zo gevoelige terrein.
Als betrokken leek en liefhebber wil ik zeker niet pretenderen deskundig te zijn. Maar ik zie wel bepaalde markante ontwikkelingen. Het valt me de laatste jaren – en ook dit jaar – op dat de schilderkunst zich verbreedt.
Jonge kunstenaars richten onze aandacht zelfbewust en trots op beelden en verhalen die lange tijd te weinig aan bod kwamen.
Er is een generatie talentvolle kunstenaars van kleur opgestaan, met nieuwe vormen van verbeelding. Het perspectief van zwarte mensen speelde lang een bijrol in de kunsten. Die tijd is voorbij. En uit de grond van mijn hart zeg ik: gelukkig maar!
Dankzij deze kunstenaars wordt beter recht gedaan aan de wereld die we samen delen. Een rijke, gevarieerde, gemeenschappelijke wereld.
Deze editie van de Koninklijke Prijs laat die mooie ontwikkeling opnieuw zien.
Iets anders dat me treft, is dat er in de schilderkunst van vandaag ook ruimte is voor persoonlijke emoties. Soms lijkt het scheppingsproces bijna een manier om pijnlijke ervaringen en heftige gevoelens te verwerken en te delen met anderen. Kunst als brug van troost van mens tot mens.
De drie winnaars van vandaag bewijzen ieder op hun eigen manier dat de schilderkunst anno 2022 ons wereldbeeld kan verruimen.
Kenneth Aidoo laat zien hoe je thuis kunt zijn in verschillende culturen.
Hij laat zich inspireren door de fascinerende verhalen van mensen buiten de gevestigde Europese geschiedenisboeken. Van Afrikaanse soldaten die in de beide Wereldoorlogen meevochten op Europese slagvelden. Van vertegenwoordigers van het Ashanti Koninkrijk in Ghana. Van de heilige Mauritius uit het Egyptische Thebe.
En vele anderen.
Toen Kenneth in 2017 gevraagd werd: ‘waar wil je over vijf jaar staan?’, was het antwoord heel bescheiden:
“Dat weet ik nog niet”. Maar kijk eens waar talent en hard werken hem in die vijf jaar hebben gebracht: hier in de Burgerzaal, op het erepodium van de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst.
Hij staat daar straks naast Eva Spierenburg. Haar werk is hyper-individueel en verbeeldt de kwetsbaarheid van het lichaam.
Dat klinkt misschien als een gesloten wereldje. Maar juist door die persoonlijke benadering laat ze zien wat wij mensen gemeenschappelijk hebben. We zijn immers allemaal kwetsbare mensen met onze eigen onzekerheden.
“Ik reik uit naar anderen”, zegt ze. “Zo werkt het bij mij, en misschien ongeveer ook bij jou.”
De derde winnaar is Iriée Zamblé. Zij vraagt zich af hoe het komt dat er in de Europese schilderkunst zo weinig zwarte mensen te zien zijn.
In haar werk vult ze die lacune op. Haar portretten zijn een eerbetoon aan zelfbewuste mensen die ons vrijmoedig aankijken. Als er één woord is dat haar werk kenmerkt, dan is het ‘waardigheid’.
“Mijn doel is een beeldende wereld die ons waardig weerspiegelt”, zegt ze.
Mooi dat de jury dit herkent en erkent!
Voor drie leden van de jury is dit de laatste editie van de Koninklijke Prijs. Brian Elstak, Marc Mulders en voorzitter Paula van den Bosch nemen afscheid.
Ik wil u alle drie bijzonder hartelijk danken voor de energie, de vakkundigheid en de liefde die u in het jurywerk heeft gestoken. Ik heb begrepen dat het er tijdens de selectierondes af en toe gepassioneerd aan toe ging. Fijn dat u de mooie traditie van de Koninklijke Prijs met verve heeft helpen voortzetten.
En uiteraard wens ik de nieuwe juryvoorzitter, Mirjam Westen, heel veel succes.
En dan nu het hoogtepunt van deze feestelijke bijeenkomst: de huldiging van de drie winnaars van de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst 2022.
Ik nodig hen graag uit om naar voren te komen:
Kenneth Aidoo
Eva Spierenburg
Iriée Zamblé