Toespraak van Prinses Laurentien op de Dag van de Alfabetisering 2010 te Jheronimus Bosch Art Center, Den Bosch
Mijnheer de Commissaris, Mijnheer de Burgemeester, beste genomineerden en Taalambassadeurs,
dames en heren,
Vanmorgen dwaalden mijn gedachten af naar 10 jaar geleden, de eerste keer dat ik in Nederland aanwezig was bij Wereldalfabetiseringsdag. Een aantal van u was er toen ook bij, velen niet. Het is geweldig wat u allen heeft bereikt de afgelopen jaren. Veel meer organisaties en veel meer individuen die zich hiervoor inzetten, een grotere bekendheid over het probleem en de oplossingen. Dankzij al die inspanningen ben ik ervan overtuigd dat we nu op een cruciaal punt zijn beland. Ik kom daar later op terug.
Vandaag staat overal in de wereld het belang van taal en geletterdheid centraal. In Nederland hebben we er sinds 6 jaar zelfs een hele week van gemaakt, Week van de Alfabetisering. Zo kunnen nog zoveel meer facetten van de aanpak van laaggeletterdheid in de schijnwerpers komen te staan... van het verminderen onder volwassenen tot het voorkomen onder kinderen. Want alfabetisering gaat de hele samenleving aan. De oplossing vraagt om inzet van alle spelers, van consultatiebureaus to onderwijs, van mensen zelf tot artsen en van het bedrijfsleven en hulp organisaties.
Het thema deze week is 'Samenwerken aan geletterdheid draait om twee letters: NU.' Met andere woorden: we moeten laaggeletterdheid aanpakken, en het moet nu gebeuren. Natuurlijk begin we niet bij nul. Velen van u zijn al jaren met grote deskundigheid bezig met de bewustwording en het mobiliseren van de samenleving.
Maar ik noemde al het cruciale punt... Wij staan volgens mij nu voor twee uitdagingen: verbinden en verzilveren.
Om te beginnen. Verbinden. We moeten steeds verbindingen zoeken tussen welke oplossingen er al zijn, wat er al gebeurt en wat er nog moet gebeuren. Het is een open deur, zegt een onderzoek van Motivaction. Mensen geven aan de problematiek rond geletterdheid te kennen en ook wel iets te willen doen. Maar 75% van de ondervraagden weet niet wat zij kúnnen doen. En als men niet weet wat men kan doen, dan gebeurt het ook niet. Eerder deze week lanceerde het Forum AtotZ - een uniek platform van 28 bekende Nederlanders - daarom de digitale Marktplaats www.UAanZet.nl. Dit initiatief draait om verbinding. Met deze website willen zij iedereen aansporen mee te doen. Zij doen dit vanuit de overtuiging, die ik van harte met hen deel, dat ieder individu in onze samenleving - van arts tot baliemedewerker, van imam tot sociaal werker en van burgemeester tot minister-president iets kan doen om laaggeletterdheid aan te pakken. Natuurlijk is het probleem met deze bijzondere website niet opgelost. Verre van. Maar het brengt dat wat er al is gebeurd en nog kan en moet gebeuren bij elkaar. Met alle achtergrondinformatie en pratische tips wil het Forum AtotZ de drempel zo laag mogelijk maken om in actie te komen.
En dat is hard nodig. Om de aanpak van laaggeletterdheid echt te verankeren in landelijk en gemeentelijk beleid en als een centraal sociaal-economisch onderwerp te zien, is deze brede betrokkenheid onontbeerlijk. Structurele betrokkenheid van individuele bedrijven en maatschappelijke organisaties blijft belangrijk maar het collectief - de verbinding - van al onze individuele acties maakt echt het verschil.. Kijkt u eens naar deze mooie kaart van Nederland: 185 organisaties organiseren dit jaar tijdens de Week van de Alfabetisering in totaal 231 activiteiten.
Ik weet het, de aanpak van laaggeletterdheid draait om veel meer dan een website en deze week. De economische realiteit en wat dat voor ons betekent zou ons somber kunnen stemmen. Deze realiteit valt niet te ontkennen. Maar deze nieuwe realiteit mag ons ambitieniveau niet aantasten. Dat is de uitdaging waar we voor staan. We hebben met elkaar de afgelopen jaren hard gewerkt om het thema geletterdheid op de kaart te zetten om het nu te laten verslappen. We moeten dus op zoek gaan naar nieuwe verbindingen. Door nog creatiever en strategischer te denken, nog meer samen te werken en taken te verdelen zullen onze inspanningen nog meer vruchten afwerpen.
De realiteit is ook dat we in een tijd leven waarin succes vaak wordt uitgedrukt in concrete resultaten. Of we het daar nu wel of niet mee eens zijn, we moeten er iets mee. Het vraagt van ons om zo concreet mogelijk te onderbouwen hoezeer de samenleving erbij gebaat is om laaggeletterdheid aan te pakken. We moeten de relevantie van geletterdheid inzichtelijk blijven maken en aantonen hoezeer laaggeletterdheid verband houdt met sociaal-economische uitdagingen en hoe we met elkaar leven, communiceren, ons bewegen en hoe we werken. Uitdagingen die vooral op lokaal niveau zichtbaar worden. Dus de verantwoordelijkheid ligt bij ons om de verbinding te maken en aan te tonen dat belangrijke sociaal-economische vraagstukken alleen daadwerkelijk kunnen worden aangepakt als ook de dimensie van laaggeletterdheid wordt meegenomen.
Ik denk aan:
- werkloosheid;
- participatie (in welke vorm dan ook);
- voortijdig schoolverlaten;
- publieke gezondheid;
- veiligheid;
- armoedebestrijding...;
want al deze thema's draaien uiteindelijk om mensen. Mensen die met zelfvertrouwen en vaardig in de samenleving staan. Lezen, schrijven en rekenen is daarvoor een randvoorwaarde. Ik noem een paar voorbeelden om deze brede discussie te illustreren.
Ten eerste: Onlangs nog toonde het CBS (Centraal Bureau voor Statistiek) aan dat mensen die aan scholing hebben gedaan in de laatste twee jaar minder kans hebben om werkloos te worden.
Ten tweede: Participatie... Hoe kan iemand die niet voldoende kan lezen en schrijven meedoen in een samenleving waarin zoveel draait om het geschreven woord, denkbaar zonder geletterdheid?
Ten derde: Er wordt veel gesproken over het verbeteren van de effectiviteit en efficiëntie in de gezondheidszorg. Begint dat er niet mee dat patiënten bijsluiters van medicijnen kunnen lezen en de instructies van hun artsen leren te begrijpen? Er worden grote bedragen besteed aan gezondheidsvoorlichtingcampagnes…. Natuurlijk belangrijk, maar zou hier winst te behalen zijn door een koppeling met geletterdheid?
En tot slot. Waar staan we met de aanpak van armoede als we er niet ook voor zorgen dat mensen de basisvaardigheid rekenen onder de knie hebben?
Het kunnen lezen, schrijven en rekenen is vaak de kern van veel van deze maatschappelijke vraagstukken. Het is aan ons om de verbindingen te maken. Geletterdheid is intens vervlochten met zoveel aspecten van onze samenleving. Dát is een verworvenheid van de afgelopen jaren. Dát is wat mij hoopvol maakt. En ik hoop u ook.
En hiermee kom ik op het tweede woord dat deze fase van de aanpak zo kenmerkt: Verzilveren van alle inspanningen tot nu toe.
Het had onze gezamenlijke slogan kunnen zijn, als een bekend sportmerk het niet 22 jaar geleden al had bedacht. Inmiddels zo goed ingeburgerd in Nederland dat ik deze Engelse zin wel kan noemen. Want waar gaat het in feite om: Just do it. Het is en blijft een kwestie van doen.
Het beste voorbeeld hiervan wordt gegeven door de Taalambassadeurs. We weten uit uw verhalen hoe hoog de drempel vaak was om uw lees- en schrijfachterstand te erkenen en op latere leeftijd weer naar school te gaan. Maar toen u eenmaal wist wat u moest doen, bent u het gaan doen.
Uw moed moet ons inspireren om NU te verzilveren wat we weten. Door grootschalig en structureel aan de slag te gaan.. want de afspraken die in 2007 door werkgevers, werknemers en overheid werden gemaakt, staan er nog steeds. Hetzelfde geldt voor gemeenten. De positieve reacties van gemeenten die aan de slag zijn gegaan en alfabetisering op een integrale manier aanpakken, inspireren hopelijk andere gemeenten. De aanpak van laaggeletterdheid ligt nu eenmaal dichtbij mensen!
Dat verzilveren werkt zien we ook in het primair onderwijs. Drie weken geleden presenteerde de PO-raad,de koepelorganisatie van het Primair Onderwijs, de eerste resultaten van de Taalpilots die zij hebben uitgevoerd op 2000 van de 7000 basisscholen. In anderhalf jaar blijken de resultaten voor taal en rekenen sterk verbeterd.
En - mocht iemand nog twijfelen aan de brede relevantie van geletterdheid - veel scholen gaven ook aan dat de leerlingen zich prettiger voelen op school en enthousiaster en actiever deelnemen aan de lessen. Het lijkt dus te werken. NU doorgaan. NU verzilveren. Just do it.
Dat is ook wat Stichting Lezen & Schrijven morgen met de lancering van de Lees NU 15 minuten campagne over het voetlicht wil brengen. We weten al jaren dat het er maar een manier is om echt te leren lezen en dat is door het te doen - ofwel leeskilometers maken. Door al vanaf drie maanden voorgelezen te worden. Door iedere dag zelf 15 minuten te lezen. Als kinderen 15 minuten per dag lezen, lezen ze 1 miljoen woorden per jaar. In vergelijking: als kinderen 5 minuten lezen per dag zijn dit er slechts 20.000 Ook hier geldt: we moeten verzilveren wat we weten.
En ook in het bedrijfsleven zijn er genoeg voorbeelden om ons te inspireren.... van FloraHolland die de aanpak van lees- en schrijfproblemen opnam in haar CAO en gisteren een convenant tekenden om 100% van hun laaggeletterde werknemers in de komende drie jaar te gaan scholen, tot de cursussen die zijn gestart in het distributiecentrum van de HEMA. Wat we steeds weer horen: het is niet altijd een gemakkelijk traject, maar we hoeven het wiel niet weer uit te vinden en iedereen haalt er veel uit, zowel de individuele werknemer als het bedrijf.
Dus.... er is veel gedaan, u heeft veel bereikt de afgelopen jaren. Meer organisaties, meer individuen en een grotere bekendheid voor het probleem en de oplossingen. Nederland is een prachtig huis, maar kunnen we de kamers niet nog optimaler gebruiken? We weten waar de voordeur zit, we hebben de sleutel in handen. Dat is de winst van alle inspanningen. We moeten werken aan het fundament, deuren maken tussen de kamers waar ze nog niet bestaan. Nu kunnen we samen werken aan het verder verbinden en verzilveren. Ik zie er naar uit dat met u de komende jaren te doen.
Dank u wel.