Kersttoespraak 2007
In het duister van de tijden is een licht ontstoken, het licht van Gods liefde. De geboorte van het Kerstkind opent de weg naar een wereld waarin mensen in naastenliefde elkaar aanvaarden. Ieder tijdperk kent eigen uitdagingen en opgaven. Die vragen nieuwe inzichten en inzet voor goede verhoudingen tussen mensen.
In deze tijd wordt onze eigen veilige, vertrouwde en verdraagzame samenleving van dag tot dag op de proef gesteld. Gevoelens van onrust en onzekerheid voeren de boventoon. Het lijkt wel of wij ons bijna spreekwoordelijk zelfvertrouwen hebben verloren.
Gelukkig is hier in de loop der eeuwen veel tot stand gebracht. Het fundament van ons staatsbestel heeft vorm gekregen in democratie en is vastgelegd in recht. Onze democratische traditie houdt meer in dan alleen aanvaarding van de macht van de meerderheid; het gaat ook om respect voor minderheden. De geschiedenis heeft ons geleerd dat tolerantie een basis biedt om spanningen te boven te komen en conflicten te overwinnen. Díe kostbare verworvenheid maakt deel uit van ons culturele erfgoed en blijft een bron van kracht.
Vandaag zien we een neiging tegenstellingen juist te verscherpen. Grofheid in woord en daad tast de verdraagzaamheid aan. Discussies ontaarden in verharde verhoudingen. In zo'n sfeer worden mensen al snel als groep over één kam geschoren en worden vooroordelen als waarheid aangenomen. Daarmee erodeert de gemeenschapszin.
Naast gevaarlijk generaliseren is er nóg een ontwikkeling die onze maatschappelijke verbondenheid bedreigt. Individualisering die doorslaat naar puur egoïsme doet afbreuk aan het algemeen belang. Als we het zicht verliezen op wat ons allen tezamen aangaat, ondermijnen wij onze samenleving.
Een maatschappij die in zichzelf is gekeerd, sluit ook de ogen voor de wijdere wereld, ontloopt verantwoordelijkheid voor gerechtigheid en miskent de noodzaak tot solidariteit.
Spanningen en conflicten zullen zich altijd voordoen en kunnen dan ook niet worden ontkend. Maar in plaats van ze aan te wakkeren, moeten we zoeken naar wegen om ze te beheersen en op te lossen. Over en weer vraagt dat aandacht en begrip voor de angst en onvrede die bij andere maatschappelijke groeperingen kunnen leven. In wat een mens dierbaar is en heilig, ligt zijn grootste kwetsbaarheid. Voorkomen moet worden dat gekwetste gevoelens omslaan in wanhoop en agressie. Waar het op aan komt is dat grieven worden onderkend en ernstig genomen.
De ruimte die nodig is om nieuw vertrouwen op te bouwen begint met het aanvaarden van verscheidenheid. Die is nu eenmaal een gegeven. Van mensen kan niet worden verwacht dat zij allen hetzelfde denken, doen en geloven. Godsdiensten en politieke ideologieën krijgen met recht erkenning en vrijheid. Vereist is wèl dat allen zich houden aan de grenzen van de wet, hoe ze zelf ook in het leven staan. De beginselen die aan onze rechtsstaat ten grondslag liggen gelden overal en voor allen. Die universele waarden moeten dan ook algemeen worden gedragen en verwerkelijkt. Dat dit een langdurig en veeleisend proces is, ervaren we dagelijks.
Samenlevingsproblemen zijn niet op te lossen met simpele recepten voor een geïntegreerde maatschappij. In elk geval wordt een gemeenschappelijke inspanning gevraagd voor discipline in de omgang tussen mensen, het bijstellen van ongenuanceerde oordelen en het doorbreken van negativisme. Hoewel het niet altijd gemakkelijk is, kan weerstand toch overwonnen worden door toenadering te zoeken tot mensen uit andere tradities en overtuigingen. Dat vergt een instelling van luisteren en leren. Een dialoog wordt mogelijk als allen daadwerkelijk bereid zijn ook éigen zekerheden in de discussie te betrekken.
Sociale vaardigheden en medemenselijk gedrag kunnen door opvoeding en goede voorbeelden worden overgedragen. Wie van kinds af vertrouwen meekrijgt zal ook eerder wantrouwen kunnen overwinnen en gemakkelijker anderen respecteren en ontzien. In de dagelijkse omgang vormen het rekening houden met elkaar, het oog hebben voor wat een ander nodig heeft en het aandacht schenken aan mensen met problemen het cement van een leefbare gemeenschap. Door de betrokkenheid van allen kunnen wij kwetsbaarheid omzetten in kracht.
Aan gemeenschapszin bestaat vandaag meer dan ooit behoefte. Dat geldt ook voor de wereld om ons heen die zozeer roept om vrede en gerechtigheid.
"Gerechtigheid groeit waar vrede is, en wie vrede zaait, zal gerechtigheid oogsten." Dit woord uit de Bijbel is vandaag niet minder actueel dan twee duizend jaar geleden. Toen werd de boodschap van vrede voor alle mensen op aarde verkondigd. Ook nu vraagt dat de inzet van een ieder. De weg daartoe is die van de naastenliefde; dát is de opdracht van Kerstmis.
Ik wens u allen een gezegend Kerstfeest toe.