Kersttoespraak 1999
Het licht breekt door in het donker van het menselijk bestaan. Dit is de boodschap van Kerstmis, die overal in onze wereld nu al bijna twee duizend jaar wordt gehoord. De komst van Jezus Christus plaatst zowel onze verhouding tot God als de betrekkingen tussen mensen in een nieuw schijnsel.
Met die geboorte begint onze jaartelling, aangeduid met voor en na Christus. Ook wordt gesproken van tweeduizend jaar "Christelijke beschaving". De overgang van het ene millennium naar het andere nodigt uit tot bezinning op het gehalte van de beschaving: waardering van leven, zorg om menselijke waardigheid en eerbied voor de schepping. Beschaving is geen gegeven, maar een dagelijkse opdracht voor wie nu leven. Daarbij voelen wij, op zoek naar de juiste wegen, behoefte aan richting en steun. Al bijna twee millennia lang vinden velen zo'n kompas in de woorden en daden van Christus. Zo blijft Kerstmis een ijkpunt in de bezinning op de tekenen der tijden.
Tegen het einde van deze eeuw bedrukt ons het besef van de 'duistere kant' van de mensheid. Geweld lijkt onuitroeibaar en ingrijpen in vijandelijkheden uiterst moeilijk. Wel wordt nu erkend dat bij wreedheid en gruweldaden niet werkeloos mag worden toegekeken. In deze eeuw van oorlogen is ook het bewustzijn gegroeid dat machtsuitoefening - zowel tussen staten als binnen landen - moet worden getoetst aan de internationale rechtsorde. Was aanvankelijk nationale soevereiniteit een onaantastbaar begrip, nu winnen internationaal aanvaarde normen meer en meer aan gewicht. Wie misdrijven tegen de menselijkheid begaat, weet dat de wereldgemeenschap zulke daden bestraft wil zien. Dit is een van de meest hoopgevende ontwikkelingen in onze tijd.
Het was een eeuw vol tegenstellingen en spanningen. Ongekend sterke machtsposities werden opgebouwd, zowel van staten en bedrijven als van individuen. Toch was dit niet alleen een tijd van concentratie en ook misbruik van macht, maar evenzeer de eeuw van ontplooiing van het recht. Recht schept orde en bindt mensen: het kan de gemeenschap bij elkaar houden. Het garandeert ook vrijheid, al is die niet vrijblijvend. Bij rechten van mensen gaat het om wederzijds verplichtende bescherming van noden en belangen. Universeel is de verplichting rechten van anderen te respecteren. Zo staan recht en plicht niet tegenover elkaar, maar zijn zij juist verstrengeld in het begrip verantwoordelijkheid. Als de organisatie van een samenleving is gericht op recht en rechtvaardigheid, wordt des te meer gevraagd van mensen zelf. Zij zijn het immers die in de praktijk van het leven van dag tot dag de normen moeten wààr maken.
< <<<<<<<<< De vorige eeuw werd gekenmerkt door de opkomst van organisaties van groepen mensen die zich maatschappelijk voelden achtergesteld. In het tijdperk dat nu ten einde loopt, werden vertrouwde verbanden losser en kwam het individu centraal te staan. Dit proces heeft geleid tot grotere zelfstandigheid en de vorming van sterke burgers die tegen onrecht durven op te komen. Meer en meer weet men zich persoonlijk verantwoordelijk voor de inrichting van eigen leven. Maar individualisering brengt ook gevaren mee. Verschraling van groepsgevoel kan mensen onverschillig maken. Waar solidariteit wordt uitgehold, gaat eigen belang overheersen en dreigen anonimiteit en eenzaamheid. Daarom wordt nu de noodzaak gevoeld te zoeken naar nieuwe vormen van menselijke verbondenheid en saamhorigheid.
Zo staan wij vandaag voor belangrijke uitdagingen. Hierbij blijven de woorden en daden van Christus voor velen een betrouwbaar kompas. In zijn geboorte maakt God humaniteit en naastenliefde zichtbaar. Een nieuwe boodschap wordt verkondigd van gerechtigheid en vrede op aarde. Hoe ver dit soms ook verwijderd lijkt van onze dagelijkse werkelijkheid, het is een geloof dat inspireert tot handelen.
Bij ons zoeken naar begaanbare paden wijst Kerstmis de weg. Juist op deze grens van twee millennia confronteert Christus' komst in de wereld ons met de kracht van de liefde en de belofte van een hoopvolle toekomst. In een lied uit de eerste helft van deze eeuw wordt dit bezongen:
God lijkt wel diep verborgen
in onze duisternis,
maar schenkt ons toch een morgen
die vol van luister is.
Ik wens U een gezegend Kerstfeest.
(auteursrecht voorbehouden)